Η ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οι διαδικασίες ελέγχου είναι αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα των ηλεκτρολόγων.
Άρθρο του κ. Χαράλαμπου Γ. Κουτρούλη*
Η ασφαλής λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων προϋποθέτει την πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο.
Στην περίπτωση του Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384, εκτός των ελέγχων και μετρήσεων που περιλαμβάνονται στο τυποποιημένο Πρωτόκολλο Ελέγχου Ηλεκτρικής Εγκατάστασης, απαιτείται και επιπρόσθετος έλεγχος όταν στην εγκατάσταση περιλαμβάνονται και ανελκυστήρες, για τους οποίους –εκτός από το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 (για τους υφιστάμενους) ή το ΕΛΟΤ 60364 για τους νεότερους (από 1/1/2024)– εφαρμόζονται και οι προβλέψεις της οικογένειας προτύπων ΕΛΟΤ ΕΝ 81 (Κανόνες ασφαλείας για την κατασκευή και την εγκατάσταση ανελκυστήρων).
Ο ανελκυστήρας θεωρείται ως ένα σύνολο, με την έννοια μιας μηχανής με τον ενσωματωμένο ηλεκτρικό της εξοπλισμό. Οι διατάξεις των εθνικών κανονισμών (Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384, ή ΕΛΟΤ 60364) σχετικά με ηλεκτρικά κυκλώματα τροφοδότησης έχουν εφαρμογή μέχρι τους ακροδέκτες εισόδου του γενικού διακόπτη του κυκλώματος ισχύος ενέργειας και του διακόπτη του κυκλώματος φωτισμού του θαλάμου.
Οι ίδιοι κανονισμοί έχουν επίσης εφαρμογή στο σύνολο των κυκλωμάτων παροχής ρεύματος για τον φωτισμό και για τους ρευματοδότες του μηχανοστασίου, του τροχαλιοστασίου, του φρέατος του ανελκυστήρα και της κάτω απόληξης του φρέατος.
Προστασία
Στις εγκαταστάσεις των ανελκυστήρων απαιτείται να υπάρχει προστασία τόσο από την άμεση όσο και από την έμμεση επαφή.
Όσον αφορά την προστασία από άμεση επαφή, ακροδέκτες που παραμένουν υπό τάση μετά τη διακοπή του γενικού διακόπτη του ανελκυστήρα, πρέπει να είναι εμφανώς διαχωρισμένοι από τους ακροδέκτες που δεν είναι υπό τάση. Αν η τάση των ακροδεκτών υπερβαίνει τα 50V, τότε πρέπει να φέρουν κατάλληλη σήμανση.
Όσον αφορά την προστασία από έμμεση επαφή, θα πρέπει:
- Το σύστημα γειώσεων της εγκατάστασης του ανελκυστήρα να είναι TN-S, δηλαδή ο αγωγός προστασίας να είναι χωριστός από τον ουδέτερο αγωγό.
- Σε σωλήνες ή καλώδια που περιέχουν αγωγούς κυκλωμάτων με διαφορετικές τάσεις, όλοι οι αγωγοί ή τα καλώδια να φέρουν μόνωση που καθορίζεται από την υψηλότερη τάση.
Ανεξαρτησία παροχών
Στις εγκαταστάσεις ανελκυστήρων θα πρέπει να είναι ανεξάρτητες όλες οι ηλεκτρικές παροχές. Συγκεκριμένα:
- Οι ηλεκτρικές παροχές φωτισμού θαλάμου, του φρέατος, των μηχανοστασίων και των τροχαλοστασίων πρέπει να είναι ανεξάρτητες από την παροχή ενέργειας προς τον κινητήριο μηχανισμό. Δηλαδή, πρέπει να υπάρχουν διαφορετικά κυκλώματα με σύνδεση στα ανάντη του γενικού διακόπτη του κινητήριου μηχανισμού του ανελκυστήρα.
- Οι ηλεκτρικές παροχές των ρευματοδοτών που απαιτούνται στη στέγη του θαλάμου, στα μηχανοστάσια, στα τροχαλιοστάσια, καθώς και στην κάτω απόληξη του φρέατος, πρέπει να είναι ανεξάρτητες από την παροχή ενέργειας προς τον κινητήριο μηχανισμό. Δηλαδή:
α) Απαιτούνται διαφορετικά κυκλώματα με σύνδεση στα ανάντη του γενικού διακόπτη του κινητήριου μηχανισμού του ανελκυστήρα.
β) Οι ρευματοδότες μπορούν να τροφοδοτούνται από τα κυκλώματα φωτισμού.
γ) Οι ρευματοδότες μπορούν να είναι είτε 2Ρ+ΡΕ, 230V, είτε SELV.
- Οι πυκνωτές διόρθωσης του συντελεστή ισχύος (εφόσον υπάρχουν) πρέπει να συνδέονται στη γραμμή παροχής ενέργειας, πριν από το γενικό διακόπτη του ανελκυστήρα. Εάν υπάρχει κίνδυνος υπερτάσεων (όταν π.χ. η τροφοδότηση γίνεται με γραμμή μεγάλου μήκους), ο διακόπτης του κυκλώματος παροχής στα ανάντη πρέπει να διακόπτει και τη σύνδεση των πυκνωτών.
Ηλεκτρολογικό υλικό
Όσον αφορά το ηλεκτρολογικό υλικό που χρησιμοποιείται στις εγκαταστάσεις ανελκυστήρων, οι συνδέσεις, οι ακροδέκτες και οι ρευματολήπτες πρέπει να τοποθετούνται σε ερμάρια, κιβώτια ή πίνακες. Για το ηλεκτρολογικό υλικό στα μηχανοστάσια και στα τροχαλιοστάσια πρέπει να παρέχεται προστασία έναντι άμεσης επαφής με περιβλήματα που παρέχουν βαθμό προστασίας μεγαλύτερο ή ίσο με ΙΡ2Χ.
Ηλεκτρικές γραμμές
Όσον αφορά τις ηλεκτρικές γραμμές στις εγκαταστάσεις ανελκυστήρων ισχύουν τα εξής:
- Συνήθη εύκαμπτα καλώδια τύπου H05RR-F, H05VV-F πρέπει να χρησιμοποιούνται προστατευμένα μόνο μέσα σε σωλήνες, κανάλια ή διατάξεις ισοδύναμης προστασίας.
Εξαίρεση: Αυτό δεν απαιτείται να εφαρμόζεται: α) σε αγωγούς και καλώδια που δεν υποβάλλονται σε ονομαστική ισχύ μεγαλύτερη από 100VA και στα οποία η τάση (πολική, φασική, ως προς γη) που υποβάλλεται δεν υπερβαίνει τα 50V, β) σε καλωδιώσεις διανομής μέσα σε ερμάρια ή πάνω σε πίνακες.
- Οι ηλεκτρικοί αγωγοί και τα καλώδια στα μηχανοστάσια, στα τροχαλιοστάσια και στα φρέατα διαδρομής πρέπει να συμφωνούν με την τυποποίηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (European Committee for Electrotechnical Standardization [CENELEC]), ή να έχουν ποιότητα ισοδύναμη με αυτή των προτύπων HD 21.3 S3 και HD 22.4 S3. Αγωγοί τύπου H07V-U, H07V-R, H07V-K, H05V-U, H05V-K πρέπει να είναι προστατευμένοι εντός μεταλλικών ή πλαστικών σωληνώσεων ή καναλιών ή ισοδύναμες διατάξεις. Δύσκαμπτοι αγωγοί τύπου CENELEC HD 21.4 S2 πρέπει να χρησιμοποιούνται σε σταθερή εγκατάσταση, ορατά στερεωμένοι στα τοιχώματα του φρέατος ή του χώρου του μηχανοστασίου, ή να εγκαθίστανται μέσα σε σωλήνες ή κανάλια ή ισοδύναμες διατάξεις.
Εξαίρεση: Αυτό δεν απαιτείται να εφαρμόζεται: α) σε αγωγούς και καλώδια που δεν υποβάλλονται σε ονομαστική ισχύ μεγαλύτερη από 100VA και στα οποία η τάση (πολική, φασική, ως προς γη) που υποβάλλεται δεν υπερβαίνει τα 50V, β) σε καλωδιώσεις διανομής μέσα σε ερμάρια ή πάνω σε πίνακες.
- Εύκαμπτα καλώδια με ενισχυμένο μανδύα τύπου H07RN-F πρέπει να χρησιμοποιούνται για σύνδεση με κινούμενη συσκευή (με εξαίρεση το θάλαμο)· εάν υποβάλλονται σε δονήσεις, πρέπει να είναι ορατά στερεωμένοι στα τοιχώματα του φρέατος ή του χώρου του μηχανοστασίου, ή να εγκαθίστανται μέσα σε σωλήνες ή κανάλια ή ισοδύναμες διατάξεις.
Εξαίρεση: Αυτό δεν απαιτείται να εφαρμόζεται: α) σε αγωγούς και καλώδια που δεν υποβάλλονται σε ονομαστική ισχύ μεγαλύτερη από 100VA και στα οποία η τάση (πολική, φασική, ως προς γη) που υποβάλλεται δεν υπερβαίνει τα 50V, β) σε καλωδιώσεις διανομής μέσα σε ερμάρια ή πάνω σε πίνακες.
- Πρέπει να εξασφαλίζεται η συνέχεια στη μηχανική προστασία των ηλεκτρικών γραμμών. Ο προστατευτικός μανδύας των αγωγών και των καλωδίων πρέπει να εισέρχεται πλήρως στο περίβλημα των διακοπτών και των συσκευών, ή να καταλήγει σε κατάλληλα διαμορφωμένο άκρο.
Διατάξεις διακοπής
Στις εγκαταστάσεις ανελκυστήρων, κάθε κύκλωμα που διακόπτεται πρέπει να φέρει δική του προστασία έναντι βραχυκυκλώματος. Συγκεκριμένα ισχύουν τα εξής:
- Ένας διακόπτης (ανά θάλαμο) πρέπει να διακόπτει την παροχή του κυκλώματος φωτισμού και ρευματοδοτών του θαλάμου του ανελκυστήρα. Ο διακόπτης αυτός πρέπει να είναι τοποθετημένος κοντά στον αντίστοιχο γενικό διακόπτη ισχύος.
- Ο φωτισμός του φρέατος πρέπει να ελέγχεται από διακόπτες ή από διατάξεις λειτουργικού χειρισμού τοποθετημένους στο μηχανοστάσιο και στην κάτω απόληξη του φρέατος.
- Ο φωτισμός του μηχανοστασίου πρέπει να ελέγχεται από διακόπτη ή από διάταξη λειτουργικού χειρισμού εγγύτατα του σημείου εισόδου σ’ αυτό.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ:
Από την 1η Ιανουαρίου 2024, ο Κανονισμός για τη μελέτη και κατασκευή νέων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων είναι το Πρότυπο ΕΛΟΤ 60364. Ο έλεγχος των εγκαταστάσεων που κατασκευάστηκαν με παλιότερους Κανονισμούς (ΚΕΗΕ, ΕΛΟΤ HD 384), εξακολουθεί να γίνεται με τον Κανονισμό που ίσχυε κατά το χρόνο κατασκευής τους.
*Ο κ. Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός, MSc, διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου.
