Η ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οι διαδικασίες ελέγχου είναι αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα των ηλεκτρολόγων.
Άρθρο του κ. Χαράλαμπου Κουτρούλη*
Η ασφαλής λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων προϋποθέτει την πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο. Στην περίπτωση του Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384, εκτός των ελέγχων και μετρήσεων που περιλαμβάνονται στο τυποποιημένο Πρωτόκολλο Ελέγχου Ηλεκτρικής Εγκατάστασης, απαιτείται να γίνουν και δοκιμές σύμφωνα με συγκεκριμένους Κανόνες του ΕΛΟΤ HD 384, όπως παραθέτονται παρακάτω.
- Δοκιμή διηλεκτρικής αντοχής κυκλωμάτων SELV.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [411.1.4.3, 612.1.(3)]: Η μόνωση πρέπει να αντέχει τάση δοκιμής 500Vac-rms για χρόνο 1min.
- Δοκιμή διηλεκτρικής αντοχής κυκλωμάτων PELV.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [411.1.5.1, 612.1.(3)]: Η μόνωση πρέπει να αντέχει τάση δοκιμής 500Vac-rms για χρόνο 1min.
- Δοκιμή αυτόματης διακοπής τροφοδότησης στα τερματικά κυκλώματα ακινήτων συσκευών στα συστήματα γειώσεων ΤΝ.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [413.1.3.6, 612.1.(5)]: Στις περιπτώσεις που τερματικό κύκλωμα τροφοδοτεί ακίνητη συσκευή, πρέπει να μετρηθεί η σύνθετη αντίσταση του αγωγού προστασίας Zpe, μεταξύ του σημείου σύνδεσής του στον κύριο ακροδέκτη γείωσης και του πίνακα διανομής από τον οποίο τροφοδοτείται το τερματικό κύκλωμα, και να ισχύει Zpe ≤ (50·Zs)/230, για συστήματα με ονομαστική φασική τάση 230 Vac. Zs είναι η σύνθετη αντίσταση βρόχου σφάλματος του τερματικού κυκλώματος.
- Δοκιμή μέγιστης τάσης επαφής στις περιπτώσεις σφάλματος αγωγού φάσης προς γη, χωρίς τη συμμετοχή του αγωγού προστασίας, στα συστήματα γειώσεων ΤΝ.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [413.1.3.8, 612.6.1.(α)]: Όπου είναι δυνατό να συμβεί σφάλμα μεταξύ ενός αγωγού φάσης και της γης χωρίς τη συμμετοχή του αγωγού προστασίας (για παράδειγμα, σε εναέριες γραμμές, ή καλώδια χωρίς μεταλλικό μανδύα, τοποθετημένα απευθείας στο έδαφος), η αντίσταση γείωσης όλων των ηλεκτροδίων γείωσης σε παράλληλη σύνδεση (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του συστήματος τροφοδότησης) δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2,7 Ω, για δίκτυα με ονομαστική φασική τάση 230 Vac.
- Δοκιμή ελέγχου αποτελεσματικότητας συμπληρωματικής ισοδυναμικής σύνδεσης.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [413.1.6.2, 612.2]: Όπου υφίσταται συμπληρωματική ισοδυναμική σύνδεση, η αντίσταση R μεταξύ δύο οποιωνδήποτε ταυτόχρονα προσιτών αγώγιμων μερών πρέπει να ικανοποιεί τη συνθήκη R ≤ 50 /Iα, όπου:
1) Για τις διατάξεις προστασίας διαφορικού ρεύματος (Residual Current Device [RCD]), Ια είναι το ονομαστικό διαφορικό ρεύμα λειτουργίας τους.
2) Για τις διατάξεις προστασίας έναντι υπερεντάσεων, Ια είναι το ρεύμα λειτουργίας τους σε χρόνο 5s.
- Δοκιμή επάρκειας μόνωσης, διηλεκτρικής αντοχής, σε εγκαταστάσεις σε μη αγώγιμους χώρους.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 [413.3.3.(γ)]: Η μόνωση ή η μονωτική διάταξη των ξένων αγώγιμων σωμάτων πρέπει να είναι ικανή να αντέξει μια τάση δοκιμής τουλάχιστον 2.000V. Το ρεύμα διαρροής δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1mA κάτω από κανονικές συνθήκες λειτουργίας.
- Δοκιμή αντίστασης μονωτικών δαπέδων και τοιχωμάτων σε εγκαταστάσεις σε μη αγώγιμους χώρους.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (413.3.4, 612.5): Η αντίσταση των μονωτικών δαπέδων και τοιχωμάτων, σε κάθε σημείο μέτρησης, δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 50kΩ, όταν η ονομαστική τάση της εγκατάστασης δεν υπερβαίνει τα 500V. Αν, σε οποιοδήποτε σημείο, η αντίσταση είναι μικρότερη από την προηγούμενη τιμή, τα δάπεδα και τα τοιχώματα θεωρούνται ως ξένα αγώγιμα στοιχεία(!) όσον αφορά την προστασία έναντι έμμεσης επαφής.
- Δοκιμή αποφυγής ανεπιθύμητων αποζεύξεων σε διάταξη προστασίας διαφορικού ρεύματος (ΔΠΔΡ).
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (531.2.1.2.Σ2): Μέτρηση ρεύματος διαφυγής στα κατάντη RCD. Το συνολικό ρεύμα διαφυγής των συσκευών που είναι συνδεδεμένες προς την πλευρά του φορτίου μιας RCD πρέπει να είναι μικρότερο από το 1/3 του ονομαστικού διαφορικού ρεύματος, για την αποφυγή ανεπιθύμητων αποζεύξεων.
- Δοκιμή ισοδύναμης αγωγιμότητας εναλλακτικών αγωγών προστασίας.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (543.2.2, 543.2.3, 543.2.4, Ε.612.2, 612.2): Όταν χρησιμοποιούνται ως αγωγοί προστασίας μεταλλικά πλαίσια πινάκων, μεταλλικά περιβλήματα καλωδίων, ξένα αγώγιμα στοιχεία κλπ., η αγωγιμότητά τους, κατόπιν μέτρησης, πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με αυτή που προκύπτει με τη χρήση διακριτού αγωγού προστασίας (εφαρμογή του κανόνα 543.1 του Προτύπου).
- Δοκιμή επάρκειας σύνδεσης αγωγών.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (Ε.611.3): Σε συνδέσεις μεταξύ αγωγών, όπου υπάρχει αμφιβολία για την ποιότητα της σύνδεσης, γίνεται μέτρηση της αντίστασης της σύνδεσης. Αυτή η αντίσταση πρέπει να είναι μικρότερη από την αντίσταση ενός μέτρου μήκους αγωγού με διατομή τη μικρότερη διατομή ενός από τους συνδεδεμένους αγωγούς (οπωσδήποτε μικρότερη από 12mΩ).
- Δοκιμή μονωτικής επάρκειας και αντίστασης μεταλλικών λουτήρων / λεκανών στα λουτρά.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (701.413.1.6.Σ): Οι μεταλλικοί λουτήρες και οι μεταλλικές λεκάνες σε ντουζιέρες πρέπει να θεωρούνται ξένα αγώγιμα στοιχεία όσον αφορά την προστασία από έμμεση επαφή. Θεωρούνται ότι έχουν μόνωση από τα στοιχεία κατασκευής του κτιρίου (και δεν περιλαμβάνονται στη συμπληρωματική ισοδυναμική σύνδεση) αν η αντίσταση μόνωσης που παρουσιάζουν είναι τουλάχιστον 100kΩ. Στα δίκτυα με ονομαστική φασική τάση 230ac η μέτρηση γίνεται με τάση δοκιμής 500Vdc.
- Δοκιμή πολικότητας ορθής τοποθέτησης βάσεων βιδωτών ασφαλειών.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (533.1.1): Οι βάσεις των βιδωτών ασφαλειών πρέπει να συνδέονται έτσι, ώστε η κεντρική επαφή να βρίσκεται προς την πλευρά της τροφοδότησης.
- Δοκιμή διηλεκτρικής αντοχής, μονωτικής ικανότητας, κατά την προστασία με χρήση υλικού κλάσης ΙΙ ή με ισοδύναμη προστασία.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (413.2.4): Όπου υπάρχει αμφιβολία στην περίπτωση προστασίας έναντι ηλεκτροπληξίας με διπλή μόνωση, τα μονωτικά περιβλήματα πρέπει να ελέγχονται όσον αφορά τη μονωτική τους επάρκεια. Στα δίκτυα με ονομαστική φασική τάση 230ac η μέτρηση γίνεται με τάση δοκιμής 500Vdc και η αντίσταση μόνωσης πρέπει να είναι τουλάχιστον 0,5ΜΩ.
- Δοκιμή – έλεγχος μηχανικής αντοχής ηλεκτρικών γραμμών κατά τη διέλευση πυροδιαμερισμάτων.
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (527.2.6): Εφαρμογή κριτηρίου των 750mm. Οι διατάξεις σφράγισης οπών κατά τη διέλευση γραμμών μεταξύ πυροδιαμερισμάτων θεωρούνται επαρκείς εάν, εκτός των άλλων, τοποθετηθούν στηρίγματα σε απόσταση 750mm από τη σφράγιση, ικανά να αντέξουν τα μηχανικά φορτία που αναμένονται σε περίπτωση κατάρρευσης των στηριγμάτων στην πλευρά της φωτιάς.
- Δοκιμή επάρκειας μόνωσης, διηλεκτρικής αντοχής, κυκλώματος πολύ χαμηλής λειτουργικής τάσης (Functional Extra Low Voltage [FELV]).
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (471.3.2): Η προστασία έναντι άμεσης επαφής πρέπει να εξασφαλίζεται με μια μόνωση αντίστοιχη προς την τάση δοκιμής του απαιτείται για το πρωτεύον κύκλωμα. Στα δίκτυα με ονομαστική φασική τάση 230ac η μέτρηση γίνεται με τάση δοκιμής 500Vdc και η αντίσταση μόνωσης πρέπει να είναι τουλάχιστον 0,5ΜΩ.
- Δοκιμή – έλεγχος μονωτικής αντίστασης δαπέδων στις κολυμβητικές δεξαμενές (πισίνες).
Κανόνας ΕΛΟΤ HD 384 (702.413.1.6, 413.3.4): Τα ξένα αγώγιμα στοιχεία που βρίσκονται στις ζώνες 0, 1 και 2 συνδέονται μέσω ισοδυναμικής σύνδεσης με τους αγωγούς προστασίας όλων των εκτεθειμένων αγώγιμων μερών που βρίσκονται σε αυτές τις ζώνες. Στα ξένα αγώγιμα στοιχεία περιλαμβάνονται και τα μη μονωτικά δάπεδα. Τα δάπεδα θεωρούνται μονωτικά όταν η αντίσταση μόνωσης, σε κάθε σημείο μέτρησης, είναι μεγαλύτερη από 50kΩ όταν η ονομαστική τάση της εγκατάστασης δεν υπερβαίνει τα 500V.
*Ο κ. Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός, MSc, διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου. (Προτάσεις και σχόλια στα σχετικά θέματα είναι ευπρόσδεκτα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: ilektroskopio@koutroulis.gr).