Η ειδικότητα του «τεχνικού ανελκυστήρα» δεν περιλαμβάνεται στις 25 ειδικότητες των ΕΠΑ.Λ. για τις οποίες θα εφαρμοστούν το ερχόμενο σχολικό έτος 2025 – 2026 προγράμματα μαθητείας, με αποτέλεσμα να στερείται ο κλάδος μία κρίσιμη δεξαμενή νέου προσωπικού.
Άρθρο του κ. Χρύσανθου Γκολώνη*
Η διασύνδεση της αγοράς εργασίας με το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ανάπτυξη της οικονομίας, την ενίσχυση της απασχόλησης και την κοινωνική συνοχή. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, με τις τεχνολογικές εξελίξεις να επηρεάζουν συνεχώς τις ανάγκες των επιχειρήσεων και τις απαιτούμενες δεξιότητες των εργαζομένων, είναι αναγκαίο το εκπαιδευτικό σύστημα να προσαρμόζεται και να ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Τα οφέλη
Πρωταρχική χρησιμότητα της διασύνδεσης ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας είναι η καλύτερη προετοιμασία των μαθητών και φοιτητών για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Όταν το περιεχόμενο των σπουδών αντανακλά τις σύγχρονες επαγγελματικές απαιτήσεις, οι νέοι αποκτούν δεξιότητες και γνώσεις που είναι άμεσα εφαρμόσιμες στον εργασιακό χώρο. Έτσι, μειώνεται το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης και ενισχύεται η εμπιστοσύνη των εργοδοτών στους αποφοίτους.
Επιπλέον, η διασύνδεση αυτή συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας –ιδιαίτερα των νέων– που αποτελεί χρόνιο πρόβλημα σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Μέσω συνεργασιών μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων (π.χ. με πρακτικές ασκήσεις, προγράμματα μαθητείας ή κοινά ερευνητικά έργα), οι νέοι έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν πολύτιμη επαγγελματική εμπειρία και να δημιουργήσουν δίκτυα επαφών που μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμη εργασία.
Η αγορά εργασίας, από την πλευρά της, επωφελείται από τη διασύνδεση με την εκπαίδευση, καθώς εξασφαλίζει την προσέλκυση καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού που μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της. Ειδικά σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης, όπως είναι η πληροφορική, η βιοτεχνολογία και η πράσινη ενέργεια, η στενή συνεργασία με πανεπιστήμια και τεχνικές σχολές καθίσταται καθοριστική για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
Παράλληλα, η διασύνδεση αυτή ενισχύει τη διά βίου μάθηση και την επαγγελματική κινητικότητα. Καθώς οι ανάγκες της αγοράς μεταβάλλονται, είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι να μπορούν να αναβαθμίζουν τις δεξιότητές τους μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ένα ευέλικτο και ανοιχτό εκπαιδευτικό σύστημα που ανταποκρίνεται στις εξελίξεις της αγοράς μπορεί να υποστηρίξει αποτελεσματικά αυτή τη διαδικασία.
Τέλος, η ενίσχυση των δεσμών μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας έχει και κοινωνικές διαστάσεις. Καθιστά την εκπαίδευση πιο ελκυστική και λειτουργική, περιορίζει την εκπαιδευτική διαρροή και συμβάλλει στην κοινωνική κινητικότητα, προσφέροντας σε όλους περισσότερες ευκαιρίες επαγγελματικής και προσωπικής ανάπτυξης.
Συνοψίζοντας, η διασύνδεση της αγοράς εργασίας με το εκπαιδευτικό σύστημα είναι απαραίτητη για την ευημερία των ατόμων, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο. Προϋποθέτει, όμως, συνεχή διάλογο, προσαρμογή και συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Πρόγραμμα μαθητείας στα ΕΠΑ.Λ.
Η μαθητεία στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ.) αποτελεί ένα ουσιαστικό εργαλείο διασύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Πρόκειται για ένα σύστημα εκπαίδευσης που συνδυάζει τη θεωρητική γνώση με την πρακτική εφαρμογή σε πραγματικές συνθήκες εργασίας. Μέσω του θεσμού της μαθητείας, οι μαθητές των ΕΠΑ.Λ. αποκτούν επαγγελματική εμπειρία, ενισχύουν τις δεξιότητές τους και προετοιμάζονται καλύτερα για την είσοδό τους στον κόσμο της εργασίας.
Πρώτη και κύρια χρησιμότητα της μαθητείας είναι η απόκτηση πολύτιμης εργασιακής εμπειρίας σε πραγματικό περιβάλλον. Οι μαθητές, κατά τη διάρκεια του μεταλυκειακού έτους (στην Τάξη Μαθητείας) εργάζονται υπό την καθοδήγηση επαγγελματιών στον τομέα των σπουδών τους, εφαρμόζοντας στην πράξη όσα έχουν διδαχθεί. Με αυτό τον τρόπο, γεφυρώνεται το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης, ενώ οι νέοι αποκτούν επαγγελματική αυτοπεποίθηση και αντίληψη για το πώς λειτουργεί η αγορά.
Η μαθητεία λειτουργεί επίσης ως ένας μηχανισμός ομαλής μετάβασης από το σχολείο στην εργασία. Πολλές φορές, οι εργοδότες προσλαμβάνουν μαθητευόμενους με τους οποίους συνεργάστηκαν κατά τη διάρκεια της μαθητείας, καθώς ήδη γνωρίζουν τις ικανότητες και τη συμπεριφορά τους στο χώρο εργασίας. Έτσι, η μαθητεία αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες απασχόλησης των αποφοίτων και συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας των νέων.
Από την πλευρά των εργοδοτών, η μαθητεία προσφέρει τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά στη διαμόρφωση του μελλοντικού εργατικού δυναμικού. Μέσα από τη συνεργασία με τα ΕΠΑ.Λ., οι επιχειρήσεις μπορούν να εκπαιδεύσουν νέους σύμφωνα με τις ανάγκες και τα πρότυπά τους, δημιουργώντας έτσι μια δεξαμενή καταρτισμένων εργαζομένων. Επιπλέον, αποκτούν τη δυνατότητα να επιλέξουν προσωπικό με βάση την πρακτική απόδοση και τη συμβατότητα με τον οργανισμό τους, μειώνοντας το κόστος πρόσληψης και εκπαίδευσης.
Οι ειδικότητες & τα πρόγραμμα μαθητείας
Οι 25 ειδικότητες για τις οποίες θα λειτουργήσει μεταλυκειακό έτος – τάξη μαθητείας το 2025 – 2026 είναι οι εξής:
- Τεχνικός ανθοκομίας και αρχιτεκτονικής τοπίου.
- Τεχνικός τεχνολογίας τροφίμων και ποτών.
- Τεχνικός φυτικής παραγωγής.
- Υπάλληλος αποθήκης και συστημάτων εφοδιασμού (logistics).
- Υπάλληλος διοίκησης και οικονομικών υπηρεσιών.
- Υπάλληλος τουριστικών επιχειρήσεων.
- Τεχνικός δομικών έργων και γεωπληροφορικής.
- Ειδικός γραφικών τεχνών.
- Τεχνικός συντήρησης έργων τέχνης – αποκατάστασης.
- Τεχνικός ηλεκτρολογικών συστημάτων, εγκαταστάσεων και δικτύων.
- Τεχνικός ηλεκτρονικών και υπολογιστικών συστημάτων, εγκαταστάσεων, δικτύων και τηλεπικοινωνιών.
- Τεχνικός εγκαταστάσεων ψύξης, αερισμού και κλιματισμού.
- Τεχνικός μηχανολογικών εγκαταστάσεων και κατασκευών.
- Τεχνικός μηχανοσυνθέτης αεροσκαφών.
- Τεχνικός οχημάτων.
- Τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής.
- Τεχνικός Η/Υ και δικτύων Η/Υ.
- Αισθητικής τέχνης.
- Βοηθός βρεφονηπιοκόμων.
- Βοηθός ιατρικών- βιολογικών εργαστηρίων.
- Βοηθός νοσηλευτή.
- Βοηθός οδοντοτεχνίτη.
- Βοηθός φαρμακείου.
- Βοηθός φυσικοθεραπευτή
- Κομμωτικής τέχνης.
Αυτές οι ειδικότητες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα. Ωστόσο παρατηρείται σημαντικό κενό στην εκπαίδευση τεχνικών ανελκυστήρων, καθώς η σχετική ειδικότητα δεν περιλαμβάνεται, παρά το γεγονός ότι αποτελεί κρίσιμο τομέα με αυξημένη ζήτηση στην αγορά.
Τάξη Μαθητείας
Κατά το μεταλυκειακό έτος (τάξη μαθητείας) οι απόφοιτοι του ΕΠΑ.Λ. παρακολουθούν αφενός εργαστηριακά μαθήματα ειδικότητας που πραγματοποιούνται στο σχολείο και αφετέρου «Πρόγραμμα μάθησης σε εργασιακό χώρο» με μέριμνα του εργοδότη.
Η μαθητεία ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση του εργαστηριακού μαθήματος και των ημερών παρουσίας στον εργασιακό χώρο, όπως αυτά περιγράφονται στον Οδηγό Κατάρτισης της ειδικότητας, συμπεριλαμβανομένων των 12 ημερών κανονικής άδειας που δικαιούται ο μαθητευόμενος.
Οι μαθητευόμενοι λαμβάνουν ημερήσια αποζημίωση που ορίζεται στο 95% επί του νόμιμου νομοθετημένου κατώτατου ορίου του ημερομίσθιου του εργατοτεχνίτη σε όλη τη διάρκεια του «Προγράμματος μάθησης σε εργασιακό χώρο».
Η χρηματική επιβάρυνση του εργοδότη μετά την αφαίρεση της επιδότησης αναφέρεται σε κοινή υπουργική απόφαση περί επιδότησης μαθητευόμενων «μεταλυκειακού έτους – τάξης μαθητείας» και αφορά μόνο το σύνολο των ασφαλιστικών εισφορών. Η επιδότηση δεν καταβάλλεται για τις ημέρες της κανονικής άδειας, ασθένειας ή απουσίας όπως αυτές ορίζονται από τον Κανονισμό Λειτουργίας του «μεταλυκειακού έτους – τάξης μαθητείας». Στις περιπτώσεις κανονικής άδειας οι εργοδότες υποχρεούνται να καταβάλουν ολόκληρο το προβλεπόμενο ημερομίσθιο στους μαθητευόμενους. Στις περιπτώσεις απουσίας λόγω ασθένειας εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 657-658 του Α.Κ. Το Υπουργείο Παιδείας δεν επιβαρύνεται με την καταβολή δώρων και λοιπών επιδομάτων (όπου αυτά εξακολουθούν να ισχύουν).
Το πρόγραμμα βασίζεται σε μαθησιακά αποτελέσματα που ορίζονται στους Οδηγούς Κατάρτισης της εκάστοτε ειδικότητας. Σημειώνεται ότι για το «μεταλυκειακό έτος – τάξη μαθητείας» εξακολουθούν να ισχύουν τα Προγράμματα Σπουδών της Μαθητείας που έχουν ήδη συνταχθεί σύμφωνα με τον ν. 4186/2013 μέχρι την αντικατάστασή τους με τη διαδικασία της περ. β) της παρ. 3 του άρθρου 44 του ν. 4763/2020 (Α΄ 254). Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των εμπλεκόμενων μερών ορίζονται με σύμβαση η οποία υπογράφεται από τον εργοδότη και τον μαθητευόμενο και θεωρείται από το διευθυντή του ΕΠΑ.Λ.
Ο εργοδότης πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες εγκαταστάσεις για την εκπαίδευση στο χώρο του στη συγκεκριμένη ειδικότητα, εκπαιδευτή αντίστοιχης επαγγελματικής ειδικότητας, τα κατάλληλα μέσα και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Ο εργοδότης, επίσης, μεριμνά για την τήρηση των όρων υγιεινής και ασφάλειας που προβλέπονται για την προστασία των εργαζομένων. Ο ανώτατος αριθμός μαθητευομένων ανά εργοδότη εξαρτάται από τον αριθμό των εργαζομένων, όπως αυτός παρουσιάζεται στην ετήσια κατάσταση προσωπικού προς την Επιθεώρηση Εργασίας.
Αναλυτικότερα:
- Οι ατομικές επιχειρήσεις, χωρίς κανέναν εργαζόμενο, μπορούν να δέχονται ένα μαθητευόμενο.
- Οι εργοδότες που απασχολούν 1-10 άτομα μπορούν να προσφέρουν θέσεις μαθητείας που αντιστοιχούν στο 25% (1-2 άτομα) των εργαζόμενων εξαρτημένης εργασίας. Ειδικότερα για εργοδότες που απασχολούν 1-5 άτομα το αποτέλεσμα της ποσόστωσης στρογγυλοποιείται προς τα κάτω, ενώ για εργοδότες που απασχολούν από 6-10 άτομα το αποτέλεσμα της ποσόστωσης στρογγυλοποιείται προς τα πάνω.
- Οι εργοδότες που απασχολούν από 10 και πάνω εργαζόμενους μπορούν να δέχονται μαθητευόμενους που αντιστοιχούν στο 17% των εργαζομένων εξαρτημένης εργασίας, με ανώτατο όριο τα 40 άτομα σε κάθε περίπτωση, αν ο αριθμός που προκύπτει από την ποσόστωση είναι μεγαλύτερος.
- Οι εργοδότες που απασχολούν πάνω από 250 εργαζόμενους μπορούν να δέχονται μαθητευόμενους που αντιστοιχούν στο 17% των εργαζομένων εξαρτημένης εργασίας ανά υποκατάστημα με ανώτατο όριο τα 40 άτομα σε κάθε περίπτωση, αν ο αριθμός που προκύπτει από την ποσόστωση είναι μεγαλύτερος. Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία δεν διαθέτουν υποκαταστήματα, μπορούν να δέχονται μαθητευόμενους που αντιστοιχούν στο 17% των υπαλλήλων.
Οι τεχνικοί ανελκυστήρων
Λαμβάνοντας υπόψη το σοβαρό πρόβλημα έλλειψης νέων τεχνικών, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το υφιστάμενο προσωπικό είναι κατά μέσο όρο άνω των 50 ετών, η ειδικότητα που θα μπορούσε να δημιουργήσει νέους τεχνικούς είναι η ειδικότητα «Τεχνικός Ηλεκτρολογικών Συστημάτων, Εγκαταστάσεων και Δικτύων».
Πολύ σημαντικό, ωστόσο, για τον κλάδο των ανελκυστήρων θα ήταν να ενταχθεί η ειδικότητα του «τεχνικού ανελκυστήρων» στις ειδικότητες των ΕΠΑ.Λ. στις οποίες θα εφαρμοστούν προγράμματα μαθητείας. Έτσι θα εκπαιδευόταν η νέα γενιά τεχνικών στον κλάδο του ανελκυστήρα, όπως είχε υποσχεθεί ότι θα δημιουργούσε από τη νέα σχολική χρονιά η προηγούμενη πολιτική αρχή του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Θα ήταν πολύ σημαντικό, γιατί οι νέοι θα αποκτούσαν συγκεκριμένες γνώσεις και δεξιότητες πάνω στην εγκατάσταση και τη συντήρηση του ανελκυστήρα.
Επιπλέον οι απόφοιτοι του προγράμματος μαθητείας πιστοποιούνται στο επίπεδο 5, όπως οι απόφοιτοι των δημοσίων Σχολών Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ, πρώην ΙΕΚ), με επαγγελματικά δικαιώματα στον κλάδο του ανελκυστήρα ως αρχιτεχνίτες.
*Ο κ. Χρύσανθος Γκολώνης είναι PhD(c), Msc – MBA μηχανολόγος μηχανικός, οικονομολόγος της Pappas Elevators.
