Η πανδημία COVID-19 έχει στρέψει το ενδιαφέρον στην τεχνολογία απολύμανσης UV-C, η οποία ωστόσο δεν είναι καινούρια και θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο στο σχεδιασμό κτιρίων και στις ανακαινίσεις, ανεξάρτητα από τις περιόδους πανδημίας.
Άρθρο των κ. Marion Ebel και Sophia Ehmke*
Η UV-C είναι μια καθιερωμένη τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την απολύμανση του νερού, του αέρα και των επιφανειών. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι απενεργοποιεί, χωρίς εξαίρεση, όλα τα βακτήρια και τους ιούς έναντι των οποίων έχει δοκιμαστεί, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ευθύνονται για την πρόκληση φυματίωσης, γρίπης και κοινού κρυολογήματος, καθώς και του SARS-CoV-2.
Η αποτελεσματικότητα της UV-C τεχνολογίας βασίζεται στην αξιοποίηση μιας μη ορατής –και με υψηλότερη συχνότητα από αυτήν του ιώδους χρώματος– μορφής φωτός που ονομάζεται υπεριώδης ακτινοβολία (Ultraviolet / UV). Στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, η υπεριώδης ακτινοβολία πέφτει κάπου ανάμεσα στο ορατό φως και τις ακτίνες Χ. Αυτά τα μήκη κύματος είναι που επιτρέπουν στη UV-C τεχνολογία να καταστρέψει το DNA και το RNA των παθογόνων στοιχείων, εμποδίζοντάς τα να διαιρεθούν και να πολλαπλασιαστούν, και καθιστώντας τα έτσι ουσιαστικά νεκρά.
Η υπεριώδης ακτινοβολία UV-C που εκπέμπεται από τον ήλιο δεν φτάνει στην επιφάνεια της γης, καθώς εμποδίζεται από το στρώμα του όζοντος. Ωστόσο, αυτή η μικροβιοκτόνος ενέργεια μπορεί να παράγεται τεχνητά από το 1910. Αν και η σχετική τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε για τον περιορισμό της πανδημίας γρίπης του 1918, μόλις τη δεκαετία του 1930 εμπορευματοποιήθηκε ευρέως και χρησιμοποιήθηκε για την καταπολέμηση ασθενειών όπως είναι η φυματίωση και η ιλαρά.
Σήμερα η UV-C είναι και πάλι στην επικαιρότητα, ως βασικό όπλο κατά του ιού SARS-CoV-2, ο οποίος προκάλεσε την πανδημία COVID-19. Καθώς ο συγκεκριμένος ιός μεταδίδεται κυρίως μέσω αερολυμάτων, έχει μεγάλη σημασία –σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)– ο αυξημένος και σωστός αερισμός των εσωτερικών χώρων.
Ισοδύναμος αερισμός
Αν και στο παρελθόν η τεχνολογία UV-C χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως μέσο απολύμανσης επιφανειών, μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο στον λεγόμενο «ισοδύναμο αερισμό» (γνωστό ως ισοδύναμη αλλαγή αέρα ανά ώρα, αγγλιστί Equivalent Air Change per Hour [ΕqACH]). Γενικά, ο ισοδύναμος αερισμός στοχεύει στη μείωση της ρύπανσης του αέρα μέσω εναλλακτικής τεχνολογίας όπως είναι οι λαμπτήρες, και μάλιστα στα ίδια επίπεδα της μείωσης που επιτυγχάνεται μέσω ανοίγματος των παραθύρων, θέρμανσης, εξαερισμού ή κλιματισμού. Πιο συγκεκριμένα η ΕqACH εμφανίζεται όταν μία εναλλακτική τεχνολογία, όπως η UV-C, απενεργοποιεί το 63% των ενεργών ιικών παθογόνων σε ένα δωμάτιο.
Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί ο ισοδύναμος αερισμός με βάση την υπεριώδη ακτινοβολία C, ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα τυπικό δωμάτιο γραφείου. Τα φωτιστικά τεχνολογίας UV-C (λάμπες εκκένωσης, εκπομποί LED, λάμπες excimer κλπ.) τοποθετούνται στους τοίχους και στις οροφές και εκπέμπουν μια στενή (αόρατη) δέσμη φωτός UV-C πάνω από το ύψος του κεφαλιού των ενοίκων. Ο μολυσμένος αέρας κυκλοφορεί στο δωμάτιο μέσω φυσικής μεταφοράς, και κάθε φορά που διέρχεται από τις ακτίνες UV-C απολυμαίνεται, ώσπου να ανακυκλωθεί όλος ο αέρας του δωματίου.
Όπου οι οροφές είναι χαμηλές και καθιστούν αδύνατη την εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας πάνω από το ύψος των ενοίκων, υπάρχει η εναλλακτική επιλογή κλειστών συσκευών UV-C: Μπορούν, για παράδειγμα, να εγκατασταθούν (κυρίως σε πάνελ οροφής) ανεμιστήρες που να κατευθύνουν τον αέρα προς τα φωτιστικά σώματα, για να απολυμανθεί με λάμπες UV-C προτού ανακυκλωθεί στο δωμάτιο. Οι λαμπτήρες UV-C μπορούν ακόμη και να εγκατασταθούν απευθείας μέσα σε συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού ή κλιματισμού, απολυμαίνοντας τον αέρα καθώς διέρχεται μέσα από τους αγωγούς.
Αυτές οι λύσεις με τεχνολογία UV-C όχι μόνο μειώνουν τους κινδύνους μόλυνσης, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αποτελεσματικότερες ακόμα και από τα συστήματα μηχανικού αερισμού. Ως αποτέλεσμα, στα κτίρια που γίνεται απολύμανση μέσω UV-C αυξάνονται τα ποσοστά πληρότητας και μειώνεται ο χρόνος που παραμένουν αυτά κενά για την εφαρμογή των πρωτοκόλλων απολύμανσης. Η τεχνολογία UV-C πλεονεκτεί έναντι του μηχανικού αερισμού και από ενεργειακή άποψη, με μελέτες να δείχνουν ότι οι εφαρμογές UV-C θα μπορούσαν να μειώσουν στο μισό τη ζήτηση ενέργειας για θέρμανση, εξαερισμό και κλιματισμό ενός κτιρίου.
Απαραίτητη η τεχνολογία UV-C
Επειδή η τεχνολογία UV-C είναι αποτελεσματική, βιώσιμη και απλή υγειονομική πρακτική, η LightingEurope πιστεύει ότι θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο στοιχείο για το σχεδιασμό κτιρίων και τις ανακαινίσεις, και όχι να αξιοποιείται μόνο κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας. Κι αυτό διότι ο αέρας μέσα στα κτίρια μπορεί να είναι έως και πέντε φορές πιο μολυσμένος απ’ ό,τι ο εξωτερικός αέρας –και μερικές φορές πολύ περισσότερο. Και λαμβάνοντας υπόψη ότι περνάμε έως και το 90% του χρόνου μας σε εσωτερικούς χώρους, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναζητά τρόπους βελτίωσης της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους. Η LightingEurope επικροτεί αυτές τις πρωτοβουλίες, αλλά τονίζει την ανάγκη όχι μόνο για νέες πολιτικές, αλλά και για βελτιστοποίηση των υφιστάμενων μέτρων.
Τεχνολογία UV-C και ανακαινίσεις
Το λεγόμενο «Κύμα ανακαινίσεων» (EU Renovation Wave Initiative) –η πρωτοβουλία της ΕΕ που στοχεύει να βοηθήσει την Ευρώπη να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους της για το 2030 και το 2050 διπλασιάζοντας τουλάχιστον το ποσοστό ανακαινίσεων που πραγματοποιούνται σε ολόκληρη την ήπειρο– είναι μια ευκαιρία για τη βελτίωση όχι μόνο της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, αλλά και του εσωτερικού περιβάλλοντος, ώστε να καταστεί αυτό καλύτερο και ασφαλέστερο για τους ενοίκους.
Τον περασμένο Δεκέμβριο και ως μέρος της πρωτοβουλίας “Renovation Wave”, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση αναθεώρησης της Οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (EPBD). Η LightingEurope πιστεύει ότι σε αυτή την αναθεώρηση πρέπει να ληφθεί υπόψη η ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους και η σημασία των τεχνολογιών απολύμανσής του. Τα έργα ανακαίνισης πρέπει να αποτελούν επένδυση προτεραιότητας σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, και κάθε ευρώ που επενδύεται σε ανακαινίσεις θα πρέπει να αποφέρει οφέλη όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, τις «έξυπνες» λύσεις και την ποιότητα του περιβάλλοντος εσωτερικού χώρου.
Τεχνολογία UV-C και υγεία στην εργασία
Το Στρατηγικό Πλαίσιο της ΕΕ για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (OSH) για την περίοδο 2021 – 2027 στοχεύει στην πρόληψη ασθενειών και στην προετοιμασία για μια μελλοντική πιθανή κρίση υγείας, και στην επίτευξη των στόχων αυτού του πλαισίου θα είναι ουσιώδης η συμβολή των τεχνολογιών απολύμανσης.
Οι τεχνολογίες UV-C μπορούν επίσης να παίξουν σημαντικό ρόλο στο Σχέδιο Δράσης Μηδενικής Ρύπανσης, το οποίο εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 12 Μαΐου 2021. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βιομηχανία φωτισμού έχει το παράρτημα του Σχεδίου και συγκεκριμένα η Δράση 6, η οποία τονίζει την ανάγκη για βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους και προτείνει νομοθετικά μέτρα «ανάλογα με τις ανάγκες» έως το 2023.
Επιπρόσθετα, η LightingEurope συνεργάζεται και με άλλους οργανισμούς με σκοπό τη συμβολή στην επίτευξη ενός ασφαλούς εσωτερικού περιβάλλοντος. Ως μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης Φωτισμού (GLA), βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή ανάπτυξης σημαντικών κατευθυντήριων γραμμών για την ασφάλεια, ορισμένες από τις οποίες έχουν αναγνωριστεί από τη Διεθνή Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή (IEC) ως IEC PAS 63313:2021 και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από χώρες ως αναφορά σε μελλοντικούς κανονισμούς.
Η LightingEurope συνεργάζεται επίσης με Ενώσεις από τον κλάδο της θέρμανσης, του εξαερισμού και του κλιματισμού, με σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος εσωτερικών χώρων, υποστηρίζοντας ότι η απολύμανση με UV-C μπορεί να συμπληρώσει το μηχανικό αερισμό και να συμβάλει στη δημιουργία ασφαλών εσωτερικών χώρων, απαλλαγμένων από ιούς.
Άμεση εφαρμογή των τεχνολογιών UV-C
Η πανδημία του κορονοϊού έχει προκαλέσει συζητήσεις για τα πολλά οφέλη που μπορούν να φέρουν οι τεχνολογίες UV-C και έχει καταστήσει άμεση την ανάγκη να συμπεριληφθούν οι συγκεκριμένες τεχνολογίες στους οικοδομικούς κανονισμούς μας.
Δεδομένου ότι η τεχνολογία UV-C έχει αποδειχθεί ότι αδρανοποιεί χωρίς εξαίρεση όλα τα βακτήρια και τους ιούς έναντι των οποίων έχει δοκιμαστεί, οι σχετικές συσκευές θα αξιοποιηθούν μελλοντικά και στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως είναι η αντιμικροβιακή αντοχή (AMR), η οποία ευθύνεται για περίπου 33.000 θανάτους ετησίως μόνο στην ΕΕ.
Για το λόγο αυτό, η LightingEurope έχει δημιουργήσει μια υποομάδα για θέματα UV-C, με σκοπό τη διάδοση ποιοτικών προϊόντων τεχνολογίας UV-C. (Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία, επικοινωνήστε μαζί μας στο contact@lightingeurope.org.).
*Η κ. Marion Ebel είναι Senior Policy Manager της LightingEurope και η κ. Sophia Ehmke είναι Policy Officer της LightingEurope.
