Ηλεκτροσκόπιο ελεγκτή ηλεκτρικών εγκαταστάσεων: Οπτικός έλεγχος κατά ΚΕΗΕ (μέρος δ΄)

Η ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οι διαδικασίες ελέγχου είναι αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα των ηλεκτρολόγων.

Άρθρο του κ. Χαράλαμπου Γ. Κουτρούλη*

Η ασφαλής λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων προϋποθέτει την πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον κάθε φορά κανονιστικό πλαίσιο. Στην περίπτωση ωστόσο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων που κατασκευάστηκαν με τον παλιότερο Κανονισμό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (ΚΕΗΕ), δηλαδή των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων με χρόνο κατασκευής πριν το 2007, όταν και έγινε υποχρεωτική η εφαρμογή του Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384, ο οπτικός έλεγχος της ηλεκτρικής εγκατάστασης διενεργείται με βάση τα ισχύοντα στον ΚΕΗΕ, με χρήση του αντίστοιχου Πρωτοκόλλου Ελέγχου της Υπεύθυνης Δήλωσης Εγκαταστάτη (ΥΔΕ).

Επιλογή & ρύθμιση των διατάξεων προστασίας

Για την επιλογή και ρύθμιση των διατάξεων προστασίας (άρθρα 50 έως & 61), κατά τον οπτικό έλεγχο για το πεδίο ελέγχου 1.8 του Πρωτοκόλλου Ελέγχου κατά ΚΕΗΕ ισχύουν τα εξής:

• Στην περίπτωση διακοπής ουδετέρου (με αυτόματο ή μη διακόπτη), πρέπει να διακόπτονται συγχρόνως και οι αγωγοί φάσης (παντοπολική διακοπή).
• Όπου προβλέπεται αντικατάσταση ασφαλειών από μη εξειδικευμένο προσωπικό, δεν πρέπει να υπάρχει δυνατότητα αντικατάστασης φυσιγγίου από άλλο πολύ μεγαλύτερης έντασης ή πολύ μικρότερης τάσης. Η αντικατάσταση θα πρέπει να μπορεί να γίνει και υπό τάση, χωρίς κίνδυνο και χωρίς ειδικά εργαλεία. Στις κοχλιωτές ασφάλειες, ο αγωγός προσαγωγής πρέπει να συνδέεται στην επαφή που βρίσκεται στο βάθος. Ο αναχωρών για το φορτίο αγωγός πρέπει να συνδέεται στο αφαιρετό τμήμα.
• Στην περίπτωση που το κύριο προστατευτικό είναι σφραγισμένο από τον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας, η εγκατάσταση πρέπει να είναι εφοδιασμένη με διάταξη παντοπολικής διακοπής.
• Σε κάθε αγωγό φάσης πρέπει να είναι τοποθετημένη προστατευτική διάταξη, και η επιλογή να έχει γίνει σύμφωνα με σχετική μελέτη. Όλα τα όργανα προστασίας πρέπει να έχουν ικανότητα διακοπής μικρότερη από το αναμενόμενο μέγιστο ρεύμα βραχυκύκλωσης στη θέση που είναι εγκατεστημένα, σύμφωνα με τη σχετική μελέτη. Αν δεν συμβαίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει άλλη προστατευτική διάταξη με ικανότητα διακοπής στα ανάντη (προς την πλευρά της τροφοδοσίας). Σε κάθε αλλαγή των χαρακτηριστικών της γραμμής και σε κάθε κατάντη διακλάδωση πρέπει να τοποθετούνται οι κατάλληλες ασφαλιστικές διατάξεις. Δεν είναι αναγκαία ασφαλιστική διάταξη σε διακλάδωση εφόσον:

α) Η προτασσόμενη διάταξη προστατεύει επαρκώς τις κατάντη γραμμές.

β) Το ανασφάλιστο ηλεκτρικό μήκος διακλάδωσης έχει μήκος μέχρι 1 μέτρο, με την προϋπόθεση ότι οι αγωγοί της διακλάδωσης έχουν την κατάλληλη διατομή για το σύνολο των κατάντη διατομών της διακλάδωσης

Μηχανές & εξαρτήματα

Όσον αφορά τον οπτικό έλεγχο για το πεδίο ελέγχου 1.9 του Πρωτοκόλλου Ελέγχου κατά ΚΕΗΕ, για τις μηχανές και τα εξαρτήματα (άρθρα 104 έως & 113) ισχύουν τα εξής:

• Οι μόνιμα εγκατεστημένοι κινητήρες πρέπει να διαθέτουν προστασία έναντι τυχαίας επαφής προς τα κινούμενα μέρη, χωρίς να παρακωλύεται η επιτήρηση και η συντήρηση. Κινητήρες τηλεχειριζόμενοι ή αυτόματης λειτουργίας πρέπει να διαθέτουν σύστημα τοποθετημένο κοντά στον κινητήρα, για κράτηση του κινητήρα με παντοπολική διακοπή. Η διάταξη κράτησης δεν είναι απαραίτητη όταν αποκλείεται ακούσια επαφή προς τα στρεφόμενα μέρη του κινητήρα. Οι κινητήρες ανελκυστήρων πρέπει να διέπονται από τον αντίστοιχο ειδικό κανονισμό. Οι τηλεχειριζόμενοι ή αυτόματης λειτουργίας κινητήρες πρέπει να φέρουν κοντά σ’ αυτούς προειδοποιητική εμφανή πινακίδα για τον τρόπο εκκίνησής τους.
• Κινητήρες άνω του 0,736 kW πρέπει να προστατεύονται έναντι υπότασης ή υποταχύτητας (υποσυχνότητας) με στοιχεία στιγμιαίας λειτουργίας, ή με στοιχείο με χρονική καθυστέρηση. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να υπάρχει έγκριση του διανομέα ηλεκτρικής ενέργειας.
• Κινητήρες με ηλεκτρική ισχύ άνω του 0,736 kW (πλην των φορητών χειροφερόμενων κινητήρων) πρέπει να διαθέτουν αυτόματους υπερφόρτισης με παντοπολική διακοπή. Η ρύθμιση πρέπει να γίνεται στο ονομαστικό ρεύμα του κινητήρα. Ο έλεγχος κανονικής λειτουργίας αυτόματων υπερφόρτισης πρέπει να γίνεται με διακοπή μιας φάσης του κινητήρα κατά τη λειτουργία του υπό φορτίο.
• Η τροφοδότηση φωτιστικού σώματος από διαφορετικές πηγές ρεύματος δεν επιτρέπεται. Εξαιρούνται τα φωτιστικά ασφαλείας.
• Στις κατοικίες, όλοι οι ρευματοδότες με τάση έναντι γης > 50 Βολτ πρέπει να φέρουν επαφή γείωσης. Οι ρευματοδότες διαφορετικών τάσεων λειτουργίας πρέπει να είναι ετεροειδών τύπων. Στις κατοικίες δεν πρέπει να υπάρχουν ρευματοδότες με τάση πάνω από 250 V.
• Οι θερμικές συσκευές μαγειρέματος πρέπει να φέρουν διακόπτη φορτίου παντοπολικής απόζευξης, ο οποίος πρέπει να φέρει πινακίδα ένδειξης της θέσης ζεύξης. Φορητές ψηστιέρες μπορούν να αποζευγνύονται διά του ρευματολήπτη.
• Οι θερμικές συσκευές θέρμανσης νερού πρέπει να είναι παντοπολικά αποζεύξιμες.
• Φορητές συσκευές κατανάλωσης > 10Α ή τάσης έναντι γης > 250 Βολτ πρέπει να τροφοδοτούνται μέσω σταθερών ρευματοδοτών ειδικής κατασκευής που να αποκλείει την εισαγωγή συνήθων ρευματοληπτών (π.χ. για φορητές λυχνίες). Οι κινητοί ρευματολήπτες ισχυρής κατασκευής θεωρούνται ως σταθερής κατασκευής.

Γραμμές εντός οικοδομών

Αναφορικά με τις γραμμές εντός οικοδομών (άρθρα 175 έως & 178), κατά τον οπτικό έλεγχο για το πεδίο ελέγχου 1.10 του Πρωτοκόλλου Ελέγχου κατά ΚΕΗΕ ισχύουν τα εξής:

• Η μολύβδινη επένδυση ή ο οπλισμός των καλωδίων δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως αγωγός ρεύματος, ούτε ως αγωγός γείωσης. Τα καλώδια αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται χωρίς εξωτερική επικάλυψη (ταινία ασφαλτωμένη κλπ.) μόνο σε ξηρούς ή πρόσκαιρα υγρούς χώρους.
• Η διαδρομή των μη ορατών γραμμών πρέπει να επισημαίνεται κατάλληλα (με κουτιά διακλάδωσης σε τοίχους, οροφές κλπ.), ή να διατηρούνται σχεδιαγράμματα με την ακριβή θέση των σωλήνων.
• Ο αγωγός ισοδυναμικής σύνδεσης ασθενών και ισχυρών ρευμάτων δεν πρέπει να είναι κοινός.
• Τα τεχνητά ηλεκτρόδια γείωσης ασθενών και ισχυρών ρευμάτων δεν πρέπει να είναι κοινά. Πρέπει ωστόσο να συνδέονται ισοδυναμικά με αγωγούς γείωσης.
• Η ελάχιστη διατομή αγωγών κύριας γραμμής (αναχώρηση από κύριες ασφάλειες) πρέπει να είναι ≥ 6 τ.χ. Στις περιπτώσεις μικρών εγκαταστάσεων αρκεί διατομή ≥ 4 τ.χ.
• Οι αγωγοί που διαπερνούν δάπεδα ή χωρίσματα, πρέπει να προστατεύονται με κατάλληλους σωλήνες.
• Σε ορατή εγκατάσταση, κατά τη διασταύρωση των γραμμών ισχυρών και ασθενών ρευμάτων πρέπει να υπάρχει απόσταση ≥ 1 εκ. ή να παρεμβάλλεται μονωτικό υλικό πάχους ≥ 3 χιλ., εκτός εάν η μία τουλάχιστον γραμμή είναι εγκατεστημένη εντός μονωτικού σωλήνα χωρίς μεταλλικό περίβλημα.
• Σε ορατή εγκατάσταση, κατά την παράλληλη όδευση των γραμμών ισχυρών και ασθενών ρευμάτων πρέπει να υπάρχει απόσταση ≥ 1 εκ., εκτός εάν η μία τουλάχιστον γραμμή είναι εγκατεστημένη εντός μονωτικού σωλήνα χωρίς μεταλλικό περίβλημα. Η τήρηση της ελάχιστης απόστασης αφορά και τα στηρίγματα των γραμμών. Οι σωληνώσεις ασθενών και ισχυρών ρευμάτων πρέπει να εφάπτονται μόνο εάν έχουν μόνωση και είναι μεγάλης μηχανικής αντοχής.
• Σε χωνευτή εγκατάσταση, κατά την παράλληλη όδευση ή τη διασταύρωση των γραμμών ισχυρών και ασθενών ρευμάτων, πρέπει να υπάρχει απόσταση ≥ 1 εκ, εκτός εάν η εγκατάσταση ισχυρών ρευμάτων τροφοδοτείται μέσω καλωδίου από υπόγειο δίκτυο και οι αγωγοί της γραμμής ασθενών ρευμάτων είναι μονωμένοι με ελαστικό ή θερμοπλαστικό υλικό. Οι σωληνώσεις ασθενών και ισχυρών ρευμάτων πρέπει να εφάπτονται μόνο εάν έχουν μόνωση και μεγάλη μηχανική αντοχή.
• Οι γραμμές ασθενών και ισχυρών ρευμάτων δεν πρέπει να τοποθετούνται εντός του ίδιου σωλήνα, ούτε εντός κοινού προστατευτικού χιτωνίου (καλύμματος).
• Ο αγωγός προστασίας δεν πρέπει να διακόπτεται με ασφάλεια ή διακόπτη, με εξαίρεση τους ρευματοδότες. Ο γειωμένος ουδέτερος αγωγός προστασίας (protective earthed neutral [PEN]) δεν πρέπει να διακόπτεται ποτέ.
• Όλοι οι αγωγοί εντός της σωλήνωσης πρέπει να προστατεύονται από την ίδια ομάδα ασφαλειών (η ασφάλεια προστατεύει τον μικρότερο αγωγό).
• Τα κουτιά διακλάδωσης πρέπει να είναι ευπρόσιτα ανά πάσα στιγμή. Οι συνδέσεις και οι διακλαδώσεις των εντός των σωληνώσεων αγωγών πρέπει να γίνονται σε κατάλληλα κουτιά. Τα γυμνά προσιτά μέρη των γεφυροσυνδέσμων των αγωγών προστασίας πρέπει να προστατεύονται από ακούσια επαφή στα σημεία που είναι προσιτά σε αναρμόδια πρόσωπα.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ:

Από την 1η Ιανουαρίου 2024 ο Κανονισμός για τη μελέτη και κατασκευή νέων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων είναι το Πρότυπο ΕΛΟΤ 60364. Ο έλεγχος των εγκαταστάσεων που κατασκευάστηκαν με παλιότερους Κανονισμούς (ΚΕΗΕ, ΕΛΟΤ HD 384) εξακολουθεί να γίνεται με τον Κανονισμό που ίσχυε κατά το χρόνο κατασκευής τους.

*Ο κ. Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός, MSc, διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ilektroskopio@koutroulis.gr).