Η ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οι διαδικασίες ελέγχου είναι αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα των ηλεκτρολόγων.
Άρθρο του κ. Χαράλαμπου Γ. Κουτρούλη*
Στην Ελλάδα το 2021, σύμφωνα με την Πυροσβεστική Υπηρεσία, το 29,8% των περιπτώσεων πυρκαγιάς (5.781 συμβάντα) αφορούσαν κατασκευές που διαθέτουν ηλεκτρική εγκατάσταση, με το 91,3% των θανατηφόρων περιστατικών να συμβαίνουν σε αυτές τις περιπτώσεις (63 νεκροί). Αν και τα σχετικά δεδομένα είναι ελλιπή, μπορεί να εκτιμηθεί ότι περίπου 750 πυρκαγιές στα κτίρια είχαν ηλεκτρική αιτία.
Προστασία από πυρκαγιά σε χώρους ειδικού κινδύνου
Οι παρακάτω απαιτήσεις λειτουργούν συμπληρωματικά στις απαιτήσεις άλλων Κανονισμών Ασφαλείας ή Πυροπροστασίας.
Ηλεκτρολογικό υλικό
α) Σε χώρους: (1) που υπόκεινται σε κίνδυνο πυρκαγιάς [π.χ. αποθήκες εύφλεκτων υλικών κ.λπ.], (2) κατασκευασμένους από εύφλεκτα υλικά, (3) που διαθέτουν πολύτιμα ή αναντικατάστατα υλικά όπου συγκεντρώνεται σκόνη, το ηλεκτρολογικό υλικό έχει Βαθμό Προστασίας ≥ ΙΡ5Χ. Στους χώρους με κίνδυνο έκρηξης [ΕΛΟΤ ΕΝ50014] και στους διαδρόμους διαφυγής ατόμων, εφαρμόζονται οι επιπλέον απαιτήσεις των κανονισμών.
β) Το ηλεκτρολογικό υλικό (π.χ. κουτιά διακλάδωσης, πίνακες κλπ.) που εγκαθίσταται σε μη άκαυστα κοίλα τοιχώματα πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις των σχετικών Προτύπων. Ηλεκτρολογικό υλικό που δεν πληροί τις απαιτήσεις των Προτύπων περιβάλλεται κατ’ ελάχιστον με υαλόνημα πάχους 12 χιλ. ή υαλοβάμβακα ή πετροβάμβακα πάχους 100 χιλ. ή από άκαυστο υλικό ισοδύναμου πάχους.
γ) Οι ρευματοδότες ή διακόπτες τοποθετημένοι σε κοίλα τοιχώματα δεν έχουν εξαρτήματα στερέωσης τύπου αγκίστρου.
Ηλεκτρικές γραμμές
α) Δεν υπάρχουν γυμνοί αγωγοί. Δεν υπάρχουν αγωγοί PEN, πλην όσων ανήκουν σε ξένες γραμμές. Οι γραμμές που δεν είναι πλήρως εντοιχισμένες σε άκαυστα υλικά (επίχρισμα, σκυρόδεμα κλπ.) ή δεν είναι προστατευμένες με άλλο τρόπο από πυρκαγιά, έχουν χαρακτηριστικά επιβράδυνσης πυρκαγιάς κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 50265-1 και 50265-2-2. Σε μεγάλες κατακόρυφες διαδρομές και σε συγκεντρώσεις καλωδίων, τα καλώδια έχουν τα χαρακτηριστικά επιβράδυνσης της φωτιάς που ορίζονται στα Πρότυπα ΕΛΟΤ ΕΝ 50266-1 και 50266-2.
β) Οι ξένες ηλεκτρικές γραμμές διέρχονται χωρίς διακοπή (χωρίς να έχουν συνδέσεις). Αν υπάρχουν συνδέσεις, είναι έγκλειστες σε κατασκευές που πληρούν τις δοκιμές φωτιάς (π.χ. iec 60670).
Επεξήγηση: Ξένη ηλεκτρική γραμμή είναι η γραμμή που διέρχεται χωρίς να χρησιμοποιείται για την τροφοδότηση του χώρου ειδικού κινδύνου πυρκαγιάς.
γ) Σωλήνες και συστήματα καναλιών πληρούν τις απαιτήσεις των προτύπων ΕΛΟΤ ΕΝ 50085 και 50086.
δ) Τα εύκαμπτα καλώδια είναι ισχυρού τύπου, κατά ΕΛΟΤ HD 516 ή H07RN-F. Άλλου τύπου εύκαμπτα καλώδια είναι προστατευμένα κατάλληλα.
ε) Τα καλώδια εντός των κοίλων τοιχωμάτων πληρούν τουλάχιστον τις απαιτήσεις ΕΛΟΤ ΕΝ 50265-1 και 50265-2-1.
Προστασία έναντι υπερέντασης
α) Οι ηλεκτρικές γραμμές (ξένες ή μη) προστατεύονται έναντι υπερφόρτισης και έναντι βραχυκυκλώματος με διατάξεις προστασίας που είναι τοποθετημένες μεταξύ της αρχής του κυκλώματος και των επικίνδυνων χώρων. Οι προστατευτικές διατάξεις βρίσκονται εκτός των επικίνδυνων χώρων.
Προστασία έναντι βραχυκυκλώματος
α) Ηλεκτρικές γραμμές που ξεκινούν από επικίνδυνους χώρους προστατεύονται, έναντι υπερφόρτισης και βραχυκυκλώματος, στην αρχή των κυκλωμάτων.
β) Οι ηλεκτρικές γραμμές στα συστήματα γειώσεων ΤΝ και ΤΤ προστατεύονται από βραχυκυκλώματα με RCD με ΙΔn ≤ 300 mA. Στην περίπτωση ενδεχόμενων σφαλμάτων με αντίσταση (π.χ. ηλεκτρικά στοιχεία επιφανειακής θέρμανσης κλπ.) πρέπει να έχουμε ΙΔn ≤ 30 mA. Εξαιρούνται οι γραμμές που είναι κατασκευασμένες με καλώδια ορυκτής μόνωσης ή από προκατασκευασμένους ζυγούς συνεχούς διατομής.
γ) Οι ηλεκτρικές γραμμές στα συστήματα γειώσεων ΙΤ προστατεύονται έναντι βραχυκυκλωμάτων με διάταξη επιτήρησης της μόνωσης με οπτικό και ακουστικό συναγερμό, ενώ υπάρχουν κατάλληλες οδηγίες για τη χειροκίνητη διακοπή, χωρίς χρονοτριβή, στην περίπτωση 1ου σφάλματος. Στην περίπτωση 2ου σφάλματος, η διάταξη προστασίας έναντι υπερέντασης λειτουργεί εντός 5 sec το πολύ. Εξαιρούνται οι γραμμές που είναι κατασκευασμένες με καλώδια ορυκτής μόνωσης ή από προκατασκευασμένους ζυγούς συνεχούς διατομής.
Διατάξεις διακοπής και απομόνωσης
Κάθε κύκλωμα διαθέτει διάταξη παντοπολικής απομόνωσης (απομόνωση και του ουδετέρου). Οι διατάξεις διακοπής είναι τοποθετημένες εκτός των επικίνδυνων χώρων ή εγκλείονται σε περιβλήματα με βαθμό προστασίας ≥ ΙΡ5Χ.
Κινητήρες
Κινητήρες με αυτόματη εκκίνηση ή από απόσταση ή χωρίς συνεχή επίβλεψη, προστατεύονται από υπερθέρμανση με διάταξη προστασίας από υπερφόρτιση με χειροκίνητη επαναφορά. Κινητήρες με εκκίνηση αστέρα – τριγώνου προστατεύονται από υπερθέρμανση στη σύνδεση αστέρα.
Φωτιστικά
Τα τοπικά φωτιστικά ή οι προβολείς είναι κατάλληλα για τους ειδικούς χώρους ή απέχουν από εύφλεκτα υλικά τουλάχιστον:
α) 0,5 m μέχρι 100W.
β) 0,8 m μέχρι 300W.
γ) 1,0 m από 300-500W.
Δεν χρησιμοποιούνται ακατάλληλα φωτιστικά με ισχύ > 500W. Θερμά εξαρτήματα (π.χ. λαμπτήρες) δεν μπορούν να πέσουν έξω από φωτιστικό σώμα.
Συσκευές θέρμανσης
Οι θερμοστάτες ασφαλείας (υπερθέρμανσης) στις συσκευές θέρμανσης ή αερισμού έχουν μόνο χειροκίνητη επαναφορά. Οι συσκευές θέρμανσης είναι τοποθετημένες σε άφλεκτα στηρίγματα. Οι ηλεκτροθερμικές συσκευές (π.χ. θερμοσυσωρευτές) είναι κατάλληλου τύπου.
*Ο κ. Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός, MSc, διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου. (Προτάσεις και σχόλια στα σχετικά θέματα είναι ευπρόσδεκτα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: ilektroskopio@koutroulis.gr).
