Η σωστή επιλογή και χρήση εύκαμπτων καλωδίων αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την ασφάλεια και αξιοπιστία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
Άρθρο του κ. Νικόλαου Σ. Κορακιανίτη*
Προσπαθώντας να καλύψουμε όλο το φάσμα ηλεκτρικών εγκαταστάσεων που μπορεί να συναντήσει στη χώρα μας ένας τεχνικός ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, βάσει των διαφορετικών κανονισμών και προτύπων που ήταν ή είναι σε ισχύ, σκιαγραφούμε τι προέβλεπε ο νομοθέτης σχετικά με τη χρήση εύκαμπτων καλωδίων σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
Ο όρος «αγωγός» αναφέρεται σε κάθε μεταλλικό στοιχείο που επιτρέπει τη ροή ηλεκτρικού ρεύματος. Μπορεί να είναι γυμνός (χωρίς μόνωση) ή μονωμένος (καλυμμένος με κατάλληλο μονωτικό υλικό).
Ένα «καλώδιο» αποτελείται από έναν ή περισσότερους μονωμένους αγωγούς, οι οποίοι περικλείονται εντός κοινού περιβλήματος από μονωτικό υλικό.
Τα καλώδια διακρίνονται:
α) Κατά αριθμό πόλων (αγωγών): Σε μονοπολικά, διπολικά, τριπολικά, τετραπολικά κλπ., ανάλογα με το πλήθος των μονωμένων αγωγών που φέρουν στο εσωτερικό τους.
β) Κατά βαθμό ευκαμψίας: Σε εύκαμπτα και άκαμπτα (δύσκαμπτα), με βάση τη δομή των αγωγών που περιέχουν.
Οι άκαμπτοι αγωγοί υποδιαιρούνται σε:
- Μονόκλωνους, που περιέχουν έναν συμπαγή, ενιαίο αγωγό κυκλικής διατομής.
- Πολύκλωνους, που αποτελούνται από πολλαπλούς μεταλλικούς κλώνους, οργανωμένους σε στρώσεις ή συνεστραμμένους γύρω από κεντρικό πυρήνα.
Οι εύκαμπτοι αγωγοί, γνωστοί και ως λεπτοπολύκλωνοι, περιλαμβάνουν πλήθος εξαιρετικά λεπτών συρματιδίων ανά κλώνο, προσφέροντας μεγάλη ευκαμψία και αντοχή σε καμπτικές καταπονήσεις, χαρακτηριστικό απαραίτητο για κινητές εφαρμογές.
Σε ό,τι αφορά την τάση λειτουργίας, τα καλώδια ηλεκτρικών εγκαταστάσεων διακρίνονται σε:
- Χαμηλής τάσης, για τάσεις εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) έως και 1.000 V.
- Μέσης τάσης, για τάσεις άνω των 1.000 V.
Οι εύκαμπτοι αγωγοί και τα εύκαμπτα καλώδια είναι αγώγιμα μέσα που έχουν σχεδιαστεί ώστε να προσφέρουν υψηλή ευκαμψία και ανθεκτικότητα σε μηχανικές καταπονήσεις, όπως σε κάμψη, στρέψη και δονήσεις. Αποτελούνται από πολλούς λεπτούς συρμάτινους κλώνους, συνεστραμμένους σε κάθε αγωγό, γεγονός που επιτρέπει την ευκολία χειρισμού τους σε περιορισμένους ή κινητούς χώρους.
Χρήση
Τα εύκαμπτα καλώδια χρησιμοποιούνται κυρίως σε:
- Κινητά μέρη μηχανών.
- Φορητές ηλεκτρικές συσκευές.
- Προσωρινές ή ημιμόνιμες εγκαταστάσεις.
Τα συγκεκριμένα καλώδια απαιτούνται σε περιπτώσεις όπου τα άκαμπτα δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε δυναμικά φορτία ή συνεχείς μετακινήσεις.
Για ασφαλή χρήση, οι εύκαμπτοι αγωγοί πρέπει να τερματίζονται με κατάλληλα εξαρτήματα, όπως με «φερούλες» (ferrules) και να εγκαθίστανται σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα (π.χ. ΕΛΟΤ HD 60364).
Στον συγκριτικό πίνακα 1 αναλύεται η χρήση εύκαμπτων καλωδίων σε χωνευτές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, σύμφωνα με:
- Τον παλαιό Κανονισμό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (ΦΕΚ 470/Β/1988).
- Το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 (ΦΕΚ 470/Β/2004).
- Το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 60364 (σε αντιστοίχιση με τα μέρη του HD 60364-5-52, 5-53 κλπ.).
ΚΕΗΕ
Ο Κανονισμός Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (ΚΕΗΕ) επέτρεπε την τοποθέτηση εύκαμπτων καλωδίων σε χωνευτές εγκαταστάσεις, εφόσον υπάρχει σωλήνας.
Συγκεκριμένα, στην παράγραφο 1 του άρθρου 12 αναφέρεται ότι οι αγωγοί επιτρέπεται να τοποθετούνται σε σωλήνες εντοιχισμένους ή εξωτερικούς, ενώ στην παράγραφο 2 διευκρινίζεται ότι δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε σκληρούς (μονόκλωνους) και εύκαμπτους (πολύκλωνους) αγωγούς.
ΕΛΟΤ HD 384
Το πρότυπο του ΕΛΟΤ HD 384 αποθαρρύνει την τοποθέτηση πολύκλωνων εύκαμπτων καλωδίων σε μόνιμες χωνευτές εγκαταστάσεις (παράρτημα Ζ, εθνικές απαιτήσεις), εκτός αν αυτά είναι τεκμηριωμένα κατάλληλα και προστατευμένα, ενώ προτείνει να τοποθετείται μόνο μονόκλωνο καλώδιο NYA μέσα σε σωλήνες.
ΕΛΟΤ HD 60364
Το πιο πρόσφατο πρότυπο HD 60364-5-52:2021 επιτρέπει τη χρήση εύκαμπτων καλωδίων σε χωνευτές εγκαταστάσεις υπό αυστηρούς όρους. Συγκεκριμένα:
- Η παράγραφος 522.8.10 του προτύπου απαιτεί να προστατεύονται τα καλώδια από μηχανικές βλάβες και να είναι κατάλληλα για το περιβάλλον εγκατάστασης.
- Η παράγραφος 524.1 εξαρτά την επιλογή του τύπου του καλωδίου από τη μέθοδο εγκατάστασης, επιτρέποντας τα εύκαμπτα καλώδια μόνο αν έχουν πιστοποίηση για μόνιμη εγκατάσταση.
- Η παράγραφος 526.9 απαιτεί για τις συνδέσεις των εύκαμπτων αγωγών κατάλληλους ακροδέκτες (π.χ. ακροκιβώτια ή καψύλλια για πολύκλωνα).
Τι ισχύει σήμερα στην Ελλάδα
Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση (Υ.Α.) Δ6/13280/2007 (ΦΕΚ 1222/Β/2007) και το ΦΕΚ 470/Β/2004, υποχρεωτική εφαρμογή έχει το ΕΛΟΤ HD 384, ενώ το HD 60364 εφαρμόζεται επικουρικά για σύγχρονες τεχνικές και ειδικές περιπτώσεις.
Στον πίνακα 3 αποτυπώνονται οι τρόποι σύνδεσης εύκαμπτων καλωδίων σε κουτιά διακλάδωσης, σε χωνευτές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 60364 αλλά και με διεθνή συμπληρωματικά πρότυπα όπως το IEC 60998.
Τεκμηρίωση βάσει προτύπων
Οι παραπάνω απαιτήσεις τεκμηριώνονται σε δύο πρότυπα:
α) Στο ΕΛΟΤ HD 60364-5-52:2021 και συγκεκριμένα:
- Στην παράγραφο 526.9 που ορίζει ότι σε συνδέσεις εύκαμπτων αγωγών με βιδωτούς συνδέσμους πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλοι ακροδέκτες (π.χ. καψύλλια / φερούλες).
- Στην παράγραφο 526.3 που ορίζει ότι οι συνδέσεις πρέπει να εξασφαλίζουν μηχανική αντοχή και ασφαλή ηλεκτρική επαφή.
- Στην παράγραφο 526.10 που ορίζει ότι οι συνδέσεις πρέπει να αντέχουν σε μηχανικές καταπονήσεις.
β) Στα IEC 60998-1 / 60998-2-1. Ειδικότερα, το IEC 60998 αφορά τους ηλεκτρικούς συνδέσμους για οικιακές και παρόμοιες χρήσεις, καθορίζει απαιτήσεις για spring clamp, push-in και screw terminals και υποδεικνύει αποδεκτούς τύπους σύνδεσης εύκαμπτων και σκληρών καλωδίων.
*Ο κ. Νικόλαος Σ. Κορακιανίτης είναι εκπαιδευτικός, ηλεκτρολόγος μηχανικός & τεχνολογίας υπολογιστών, I.MSc electrical and computer engineering, MSc in microelectronics και υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.
