Η ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οι διαδικασίες ελέγχου είναι αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα των ηλεκτρολόγων.
Άρθρο του κ. Χαράλαμπου Γ. Κουτρούλη*
Η ασφαλής λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων προϋποθέτει την πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον κάθε φορά κανονιστικό πλαίσιο. Στην περίπτωση ωστόσο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων που κατασκευάστηκαν με τον παλιότερο Κανονισμό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (ΚΕΗΕ), δηλαδή των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων με χρόνο κατασκευής πριν το 2007, όταν και έγινε υποχρεωτική η εφαρμογή του Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384, ο οπτικός έλεγχος της ηλεκτρικής εγκατάστασης διενεργείται με βάση τα ισχύοντα στο ΚΕΗΕ, με χρήση του αντίστοιχου Πρωτοκόλλου Ελέγχου της Υπεύθυνης Δήλωσης Εγκαταστάτη (ΥΔΕ).
Σημεία ελέγχου
Kατά τον οπτικό έλεγχο για το πεδίο ελέγχου 1.11 του Πρωτοκόλλου Ελέγχου κατά ΚΕΗΕ και σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις για χώρους ορισμένης κατηγορίας (άρθρα 179 έως & 274), τα σημεία εστίασης είναι τα εξής:
- Οι γεννήτριες, οι οποίες θα πρέπει να είναι εγκατεστημένες σε ειδικά διαμερίσματα –ή τουλάχιστον να περιφράσσονται με κιγκλίδωμα– και να διαθέτουν διάταξη παντοπολικής απόζευξης (ταυτόχρονη διακοπή όλων των ενεργών αγωγών), καθώς και διάταξη προστασίας κάθε πόλου έναντι.
- Οι μετασχηματιστές, το σώμα και ο πυρήνας των οποίων θα πρέπει να γειώνονται. Στους μετασχηματιστές ασθενούς ισχύος (≤ 3.000VA) προτείνονται ασφάλειες ή αυτόματοι με ονομαστικό ρεύμα ≥ 6Α και όχι μεγαλύτερο από το 5πλάσιο του ονομαστικού ρεύματος του πρωτεύοντος του μετασχηματιστή. Κάθε μετασχηματιστής ασθενούς ισχύος (≤ 3.000VA) που τροφοδοτεί ηλεκτροακουστικές συσκευές, πρέπει να τροφοδοτείται με τάση μεταξύ αγωγών του πρωτεύοντος ≤250 Βολτ. Οι μετασχηματιστές ανύψωσης τάσης πρέπει να βρίσκονται εντός ερμαρίων ή ειδικών χώρων με πόρτες, και με το άνοιγμα των πορτών πρέπει να προκαλείται αναπότρεπτα διακοπή του πρωτεύοντος κυκλώματος.
- Οι αυτομετασχηματιστές, στους οποίους το κοινό σημείο υψηλής και χαμηλής τάσης σε μονοφασική ζεύξη ή το ουδέτερο σημείο σε πολυφασική ζεύξη πρέπει να συνδέεται στον ουδέτερο του δικτύου της ΕΗΕ. Οι αυτομετασχηματιστές πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν:
α) Η πρωτεύουσα ή δευτερεύουσα τάση εν κενώ είναι ≤ 50 Βολτ.
β) Η πρωτεύουσα και δευτερεύουσα τάση έναντι γης είναι ≤ 250 Βολτ.
γ) Η χαμηλή τάση αυτομετασχηματιστή είναι ≥ 0,75 υψηλής τάσης.
– Τα ανυψωτικά μηχανήματα και οι γερανοί, όπου η γραμμή προσαγωγής πρέπει να είναι παντοπολικά αποζεύξιμη από κατάλληλη θέση και από όρθιο άτομο στο έδαφος. Ο διακόπτης απόζευξης πρέπει να επισημαίνεται με ευκρινή και κατάλληλη επιγραφή.
Ειδικοί χώροι
Ειδικές προβλέψεις υπάρχουν για χώρους όπως είναι:
- Χώροι ηλεκτρικής υπηρεσίας. Οι χώροι αυτοί πρέπει: να περιέχουν μόνο υλικό που σχετίζεται με αυτούς, να διαθέτουν οδηγίες λειτουργίας και διαγράμματα συνδέσεων, καθώς και να είναι εφοδιασμένοι με φωτισμό ασφαλείας εφόσον χρησιμοποιούνται συνεχώς. Χώροι με τάσεις ως προς τη γη > 250V πρέπει να διαθέτουν αναρτημένες οδηγίες πρώτων βοηθειών σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας, ενώ οι γυμνοί αγωγοί πρέπει να προστατεύονται έναντι ακούσιας επαφής.
- Χώροι στενοί με αγώγιμα τοιχώματα. Οι φορητές λυχνίες πρέπει να λειτουργούν με υποβιβασμένη τάση ≤ 36V και να τροφοδοτούνται από μετασχηματιστή προστασίας τοποθετημένο εκτός των χώρων αυτών.
- Διαμερίσματα συσσωρευτών. Οι χώροι συσσωρευτών πρέπει να έχουν ύψος τουλάχιστον 2,5μ., να διαθέτουν φωτιστικά στεγανού τύπου, και γύρω από κάθε συστοιχία να υπάρχει διάδρομος πλάτους τουλάχιστον 60 εκ. Επίσης, πρέπει να διαθέτουν επιγραφές που να απαγορεύουν το κάπνισμα και τη γυμνή φλόγα στο χώρο, και να επιβάλλουν προσεκτικό χειρισμό των συσσωρευτών λόγω των χημικών. Κάθε στοιχείο συστοιχίας πρέπει να είναι μονωμένο έναντι του υποστηρίγματός του και της γης. Σε εγκαταστάσεις συσσωρευτών όπου η τάση έναντι της γης υπερβαίνει τα 250 Βολτ, η διάταξη των συσσωρευτών και των αγωγών πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποκλείεται στο χώρο προσέγγισης κάθε σύγχρονη επαφή μεταξύ δύο σημείων με τάση > 250 Βολτ. Σε εγκαταστάσεις που η τάση έναντι της γης υπερβαίνει τα 250 Βολτ, τα δάπεδα των διαδρόμων πρέπει να είναι μονωμένα. Η χρησιμοποίηση σωληνώσεων απαγορεύεται μέσα στα διαμερίσματα συσσωρευτών. Κάθε συστοιχία συσσωρευτών πρέπει να είναι παντοπολικά αποζεύξιμη έναντι της λοιπής εγκατάστασης.
- Αυτοκινητοστάσια (γκαράζ). Στους χώρους αυτούς απαγορεύονται οι θερμικές συσκευές με ακάλυπτη εστία, ενώ στα ορύγματα καθαρισμού (λάκκους) δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση κανενός διακόπτη ή ρευματολήπτη.
Κτηνοστάσια
Σε όλους τους χώρους εκτροφής, παραμονής και διαβίωσης των ζώων, πρέπει να γειώνονται όλα τα προσιτά μεταλλικά στοιχεία που μπορούν, εξαιτίας βλάβης της μόνωσης, να βρεθούν υπό τάση. Όλα τα κυκλώματα, ομαδικά ή χωριστά, πρέπει να είναι παντοπολικά αποζεύξιμα.
Σε εγκαταστάσεις των οποίων η τάση είναι < 50 Βολτ, δεν απαιτείται παντοπολική διακοπή. Όλος ο ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (ασφάλειες, διακόπτες, ρευματοδότες κλπ.) πρέπει να είναι στεγανού τύπου, ενώ οι ρευματοδότες με τάση έναντι γης > 36V πρέπει να φέρουν επαφή γείωσης.
Στους παραπάνω χώρους δεν επιτρέπεται η χρησιμοποίηση γυμνών αγωγών και οι μεταλλικές σωληνώσεις επιτρέπονται μόνο για μικρά τμήματα, εφόσον φέρουν μονωτική ουσία. Κατά τη διέλευση των ηλεκτρικών γραμμών μέσω ξύλινων δοκών ή σανιδώσεων, οι μεταλλικοί σωλήνες και τα καλώδια χαλύβδινης επένδυσης πρέπει να τοποθετούνται εντός χιτωνίων ακαύστων και μονωτικών (μόνωση έναντι ξύλου).
Όλοι οι κινητήρες στους χώρους αυτούς πρέπει να είναι στεγανού τύπου και να φέρουν μονωτικό κάλυμμα, το οποίο δεν είναι υποχρεωτικό εφόσον γειώνονται.
Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να είναι στεγανά και να διαθέτουν μονωτικό κάλυμμα με αντίσταση στη φωτιά. Σε περίπτωση ύπαρξης μεταλλικού προστατευτικού περιβλήματος, αυτό πρέπει να είναι μονωμένο έναντι οποιουδήποτε στοιχείου μπορεί να βρεθεί υπό τάση λόγω βλάβης της μόνωσης. Ο χειρισμός των φώτων πρέπει να εκτελείται με διπολικούς διακόπτες τοποθετημένους εκτός των χώρων και με ευδιάκριτη ένδειξη για τη θέση τους (ανοιχτοί – κλειστοί).
Σε κάθε φωτιστικό είναι δυνατό να υπάρχει μονοπολική διακοπή, εάν υπάρχει παντοπολική διακοπή του συνόλου, με διακόπτη εκτός των χώρων, με λειτουργική σήμανση κατάστασης (π.χ. ενδεικτική λυχνία στον παντοπολικό διακόπτη, ή επίδραση σε μια λυχνία στην πρόσοψη ή σε κεντρική θέση).
Τέλος, τα φορητά φωτιστικά πρέπει να λειτουργούν με υποβιβασμένη τάση ≤ 36V και να τροφοδοτούνται από σταθερό μετασχηματιστή.
Αχυρώνες
Σε αχυρώνες, αποθήκες δημητριακών και παρόμοιους χώρους πρέπει να διέρχονται μόνο οι γραμμές που τροφοδοτούν τις καταναλώσεις αυτών των χώρων, και καμιά γραμμή άλλου χώρου. Δεν επιτρέπονται γυμνοί αγωγοί, ενώ για τάσεις έναντι γης ≤ 250 Βολτ οι γραμμές πρέπει να εγκαθίστανται με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποκλείονται οι μηχανικές φθορές.
Οι μεταλλικές επενδύσεις των αγωγών δεν πρέπει να έρχονται πουθενά σε άμεση επαφή με μεταλλικά αντικείμενα που βρίσκονται σε επαφή με το κτίριο. Σε εγκαταστάσεις με τάση έναντι γης < 250 Βολτ, οι μεταλλικές επενδύσεις των αγωγών δεν πρέπει να συνδέονται προς τη γραμμή γείωσης προστασίας.
Οι κινητήρες, οι συσκευές, οι ασφάλειες, οι διακόπτες κλπ. πρέπει να φέρουν καλύμματα που να εμποδίζουν τη διάδοση της πυρκαγιάς προς τα έξω τους.
Επίσης, απαγορεύεται η εγκατάσταση ασφαλειών και μετρητών εντός των αποθηκών χόρτου ή αχύρου, καθώς και η εγκατάσταση διακοπτών ή λήψεων ρεύματος πολύ κοντά σε χόρτα ή άχυρα.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ:
Από την 1η Ιανουαρίου 2024 ο Κανονισμός για τη μελέτη και κατασκευή νέων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων είναι το Πρότυπο ΕΛΟΤ 60364. Ο έλεγχος των εγκαταστάσεων που κατασκευάστηκαν με παλιότερους Κανονισμούς (ΚΕΗΕ, ΕΛΟΤ HD 384) εξακολουθεί να γίνεται με τον Κανονισμό που ίσχυε κατά το χρόνο κατασκευής τους.
*Ο κ. Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός, MSc, διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ilektroskopio@koutroulis.gr).
