Η έκθεση της EuropeOn και της ICA αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο των σύγχρονων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων αλλά και των επαγγελματιών ηλεκτρολόγων για ένα μέλλον βασισμένο πλήρως στον ηλεκτρισμό.
Άρθρο του κ. Federico Fucci*
Τα κτίρια είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), καθώς ευθύνονται περίπου για το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας και για το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια. Στην ΕΕ το 75% των κτιρίων είναι ενεργειακά αναποτελεσματικά και σπαταλούν σημαντικές ποσότητες ενέργειας. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, η ΕΕ έχει εγκαινιάσει τη στρατηγική «Κύμα Ανακαινίσεων» (Renovation Wave Strategy), με στόχο να διπλασιάσει τον ετήσιο ρυθμό ενεργειακής ανακαίνισης έως το 2030 και να διασφαλίσει μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς ενεργειακή μετάβαση.
Ωστόσο, ένα κρίσιμο –και συχνά παραγνωρισμένο– στοιχείο αυτής της μετάβασης είναι η ανάγκη για σύγχρονες και μελλοντικά ανθεκτικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Η έκθεση, η οποία εκπονήθηκε από τη EuropeOn και τη Διεθνή Ένωση Χαλκού (International Copper Association [ICA Europe]), αναδεικνύει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν τα αναβαθμισμένα ηλεκτρικά συστήματα στην απανθρακοποίηση των κατοικιών.
Στόχος της είναι επίσης να προσφέρει καθοδήγηση στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην ΕΕ και στα κράτη-μέλη σχετικά με το πώς μπορούν να λάβουν επαρκώς υπόψη τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις κατά την εφαρμογή της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (Energy Performance of Buildings Directive [EPBD]) και τη διαμόρφωση στρατηγικών ανακαίνισης.
Η έκθεση ξεκινά εξηγώντας τη σημασία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για την επίτευξη κτιρίων μηδενικών εκπομπών (Zero-Emission Buildings [ZEBs]) και περιγράφει τα βασικά χαρακτηριστικά που καθιστούν μια εγκατάσταση κατάλληλη για το πρότυπο «ZEB-ready».
Κτίρια μηδενικών εκπομπών
Η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα μηδενικών εκπομπών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον εξηλεκτρισμό των κτιρίων μας. Τεχνολογίες όπως τα φωτοβολταϊκά, οι αντλίες θερμότητας, οι φορτιστές ηλεκτρικών οχημάτων, καθώς και τα συστήματα αυτοματισμού κτιρίων, βασίζονται σε αξιόπιστες και σύγχρονες ηλεκτρικές υποδομές.
Ωστόσο, σε ολόκληρη την Ευρώπη, περίπου 132 εκατομμύρια κτίρια εξακολουθούν να λειτουργούν με παρωχημένες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Τα συστήματα αυτά δεν είναι μόνο αναποτελεσματικά, αλλά ενδέχεται επίσης να εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για την ηλεκτρική ασφάλεια των κτιρίων αλλά και για την πυρασφάλεια.
Οι εθνικές στρατηγικές ανακαίνισης συχνά επικεντρώνονται στη βελτίωση του κελύφους των κτιρίων για καλύτερη θερμική απόδοση, όμως αυτό δεν αρκεί πλέον. Καθώς εξηλεκτρίζουμε τα κτίρια, οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις αποκτούν κεντρικό ρόλο. Για να επιτύχουν τα κτίρια το πρότυπο “ZEB” (κτίρια μηδενικών εκπομπών), οι εγκαταστάσεις τους πρέπει να μπορούν να διαχειριστούν αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας με ευελιξία και αποδοτικότητα.
Η ηλεκτρική εγκατάσταση αποτελεί επίσης την καρδιά της υποδομής που επιτρέπει σε ένα κτίριο να μετατραπεί σε κόμβο καθαρής ενέργειας, ενσωματώνοντας μέσα στον ίδιο το χώρο την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, την καθαρή θέρμανση και τη μετακίνηση μηδενικών εκπομπών. Επιπλέον, επιτρέπει στο κτίριο να λειτουργήσει ως πόρος για το ηλεκτρικό δίκτυο, παρέχοντας ευελιξία όταν χρειάζεται, για τη διαχείριση των δικτύων και την αποφυγή δαπανηρών αναβαθμίσεων. Τέλος, οι σύγχρονες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις μπορούν επίσης να μειώσουν τις απώλειες ενέργειας πίσω από τον μετρητή (behind the meter energy losses).
Βασικοί παράγοντες
Για να υποστηριχθεί η μετάβαση σε κτίρια μηδενικών εκπομπών, οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πρέπει να είναι «μελλοντικά ανθεκτικές» και να επιτρέπουν την εγκατάσταση καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών χωρίς ακριβές αναβαθμίσεις του ηλεκτρικού συστήματος του κτιρίου. Κατά τον σχεδιασμό τους, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πέντε βασικοί παράγοντες:
-Ασφάλεια: Είναι κρίσιμο να προβλέπεται η μελλοντική ζήτηση φορτίου με τα κατάλληλα καλώδια και κυκλώματα και τις σωστά τοποθετημένες πρίζες, ώστε να αποφεύγεται η υπερβολική χρήση καλωδίων επέκτασης και να επιτυγχάνεται η συνεχής ασφάλεια μέσω τακτικών ελέγχων (μετά από ανακαινίσεις, αναβαθμίσεις εξοπλισμού και αλλαγές στη χρήση του κτιρίου ή μετά την παρέλευση δεκαετίας).
-Ευελιξία: Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πρέπει να μπορούν να προσαρμόζονται σε μελλοντικές ανάγκες ηλεκτροδότησης, σε συστήματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (όπως σε συστήματα σκίασης ή ψύξης), ή στο να επιτρέπουν σε ηλικιωμένους ενοίκους να παραμένουν στο σπίτι τους για μεγάλο χρονικό διάστημα με ασφάλεια.
-Έξυπνες εγκαταστάσεις: Πρέπει να υπάρχει δυνατότητα για αναβάθμιση των ηλεκτρικών πινάκων, για καλύτερο έλεγχο και παρακολούθηση, καθώς και για ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ηλεκτρικών οχημάτων και αντλιών θερμότητας, ώστε να υποστηρίζεται η ισορροπία του δικτύου και να επιτυγχάνεται αποδοτική διαχείριση ενέργειας.
-Αξιοπιστία: Είναι κρίσιμο να προβλέπεται τόσο η χρήση αξιόπιστης καλωδιακής υποδομής, όπου είναι δυνατόν, όσο και ισχυρή κάλυψη Wi-Fi για τις συνδεδεμένες συσκευές.
-Οικονομική αποδοτικότητα: Πρέπει να επιτυγχάνεται μείωση των ενεργειακών απωλειών, ευελιξία στη διαχείριση της ζήτησης και μεγιστοποίηση της χρήσης ανανεώσιμης ενέργειας.
Ολιστική προσέγγιση
Μια πραγματικά ανθεκτική στο μέλλον ηλεκτρική εγκατάσταση απαιτεί ολιστική προσέγγιση, που να λαμβάνει υπόψη κάθε στοιχείο του κτιρίου: από τη διαρρύθμιση και τη σύνδεση με το δίκτυο, μέχρι τα κυκλώματα, το φωτισμό και τα συστήματα επικοινωνίας. Ο καλός σχεδιασμός από τη φάση της μελέτης και του σχεδιασμού βοηθά να αποφευχθούν δαπανηρές αναβαθμίσεις στο μέλλον.
Η έκθεση της EuropeOn και της ICA εξηγεί τη σημασία του να γίνεται προκαταρκτική αξιολόγηση όλων των ενεργειακών εφαρμογών, ελαχιστοποιώντας τον περιττό εξοπλισμό και διασφαλίζοντας ότι η ηλεκτρική υποδομή μπορεί να υποστηρίξει μελλοντικές επεκτάσεις. Για παράδειγμα, οι ηλεκτρικοί πίνακες θα μπορούσαν να έχουν πρόβλεψη για επιπλέον κυκλώματα, ενώ όπου είναι σκόπιμο, θα πρέπει να προβλέπεται και προεγκατάσταση καλωδίωσης.
Επίσης, είναι κρίσιμο να γίνεται σωστή διαστασιολόγηση της εγκατάστασης για καθαρές ενεργειακές τεχνολογίες όπως είναι τα φωτοβολταϊκά, οι φορτιστές ηλεκτρικών οχημάτων ή οι αντλίες θερμότητας, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι ενεργειακές απώλειες.
Επιπλέον, η εγκατάσταση ψηφιακής υποδομής παράλληλα με το ηλεκτρικό σύστημα μπορεί να βοηθήσει τους χρήστες να αξιοποιήσουν έξυπνες τεχνολογίες, αλλά και να καλύψει ανάγκες συνδεσιμότητας των ενοίκων (π.χ. τηλεργασία κλπ.).
Αρχές σχεδιασμού
Η έκθεση της EuropeOn και της ICA καλύπτει και τις αρχές σχεδιασμού για διάφορες ενεργειακές συσκευές. Κατά την ανακαίνιση ή την κατασκευή ενός κτιρίου, είναι κρίσιμο να αξιολογείται πώς ο κάθε τύπος εξοπλισμού επηρεάζει την ηλεκτρική εγκατάσταση, τόσο άμεσα όσο και μελλοντικά. Η συμμόρφωση με τις οδηγίες του κατασκευαστή, τους οικοδομικούς κανονισμούς και τα ηλεκτρολογικά πρότυπα είναι απολύτως απαραίτητη, με τα πρότυπα να υπερισχύουν σε περίπτωση αντιφάσεων.
Πρέπει πάντα να τονίζεται ότι οι ηλεκτρολογικές εργασίες πρέπει να εκτελούνται από πιστοποιημένους επαγγελματίες. Οι ηλεκτρολόγοι εγκαταστάτες διαδραματίζουν καίριο ρόλο, καθώς είναι εκείνοι που υλοποιούν όλα αυτά τα συστήματα, συνεργαζόμενοι με άλλους τεχνικούς όπως είναι οι ψυκτικοί και οι υδραυλικοί, ώστε να διασφαλίσουν απρόσκοπτη λειτουργία και ενεργειακή ευελιξία.
Δεδομένου ότι οι απαιτήσεις εγκατάστασης διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο εξοπλισμού, τη μάρκα και τις τοπικές συνθήκες δικτύου, είναι σημαντική η αναφορά στα εγχειρίδια των κατασκευαστών. Οι πιστοποιημένοι ηλεκτρολόγοι είναι οι πλέον αρμόδιοι για την αντιμετώπιση των ιδιαιτεροτήτων κάθε περίπτωσης.
Αν και η έκθεση εστιάζει κυρίως σε μονοκατοικίες, παρουσιάζει επίσης αρχές που ισχύουν και για πολυκατοικίες, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ευρώπη, όπου σχεδόν το 50% του πληθυσμού ζει σε διαμερίσματα.
Προτάσεις
Για να επιτευχθεί η μετάβαση σε κτίρια μηδενικών εκπομπών, οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κρίσιμη υποδομή. Χωρίς σύγχρονα συστήματα, πολιτικές όπως η απαγόρευση των συστημάτων θέρμανσης ορυκτών καυσίμων, η κατάργηση των αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης ή το σύστημα εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια, κινδυνεύουν να συναντήσουν εμπόδια λόγω κόστους ή τεχνικών περιορισμών.
Η έκθεση προτείνει τα εξής:
-Επένδυση σε καταρτισμένους επαγγελματίες: Η ποιότητα και αποτελεσματικότητα κάθε μέτρου απανθρακοποίησης εξαρτάται σημαντικά από την επάρκεια του προσωπικού. Είναι απαραίτητο να προωθηθεί η χρήση πιστοποιημένων ηλεκτρολόγων με πλήρη τεχνογνωσία των ολοένα και πιο περίπλοκων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
-Αξιολόγηση της κατάστασης και της ετοιμότητας των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Θα πρέπει να αξιοποιούνται εργαλεία όπως είναι τα διαβατήρια ανακαίνισης, τα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης (Energy Performance Certificates [EPC]) ή οι δείκτες ευφυούς ετοιμότητας (Smart Readiness Indicator [SRI]).
-Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης μεταξύ των ιδιοκτητών, των αρχιτεκτόνων, των εργολάβων και των ηλεκτρολόγων σχετικά με τα πλεονεκτήματα των «ZEB-ready» ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
-Παροχή οικονομικών κινήτρων και επιδοτήσεων για την αναβάθμιση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στο πλαίσιο ανακαινίσεων.
-Ενσωμάτωση προβλέψεων για τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις σε όλες τις πολιτικές που αφορούν τα κτίρια. Μία καλή πρακτική είναι η απαίτηση της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD) για προκαλωδίωση τουλάχιστον του 50% των θέσεων στάθμευσης σε κατοικίες με πάνω από τρεις θέσεις, ώστε να αποφευχθούν ακριβές αναδρομικές επεμβάσεις και να επιταχυνθεί η υιοθέτηση της ηλεκτροκίνησης.
Η προετοιμασία των εγκαταστάσεων για την πλήρη συμμόρφωση με το πρότυπο των Κτιρίων Μηδενικών Εκπομπών (ZEB-ready) θα είναι κρίσιμη για την αξιοποίηση της ενεργειακής απόδοσης, της άνεσης, της ασφάλειας και της ενσωμάτωσης στα έξυπνα δίκτυα. Μόνο εάν οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις θεωρηθούν ως η «ραχοκοκαλιά» των κτιρίων μηδενικών εκπομπών (ZEBs), θα καταστεί δυνατό να έχουμε ασφαλέστερα και πιο ενεργειακά αποδοτικά σπίτια σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση της EuropeOn και της ICA στην ιστοσελίδα της EuropeOn εδώ.
*Ο κ. Federico Fucci είναι Policy Advisor της EuropeOn.
