Ο ασύρματος φωτισμός ασφαλείας διευκολύνει την εγκατάσταση και τον έλεγχο των φωτιστικών, ενώ η ασύρματη επικοινωνία μειώνει το κόστος της εγκατάστασης.
Άρθρο του κ. Αθανάσιου Ελευθερούδη*
Το δεύτερο μισό του 2024 βρίσκει την Ελλάδα σε μία νέα πραγματικότητα, όσον αφορά τον φωτισμό ασφαλείας. Η κατασκευή πολυώροφων κτιρίων, ξένων προς την ελληνική πραγματικότητα, έχει χρηματοδοτηθεί ή έχει ήδη ξεκινήσει, ενώ νέα, αυστηρότερα πρότυπα φωτισμού έχουν ολοκληρωθεί μετά από δεκαετίες.
Συγκεκριμένα, το Σεπτέμβριο του 2024 τίθεται σε εφαρμογή το νέο πρότυπο ΕΝ 1838:2024, το οποίο καθορίζει τα επίπεδα του φωτισμού ασφαλείας στους κτιριακούς χώρους. Η σημαντικότερη διαφορά είναι ότι πλέον απαιτείται η επιβεβαίωση της μελέτης φωτισμού ασφαλείας και κατά την εγκατάσταση του συστήματος αλλά και μετά από πέντε έτη.
Οι αυστηρότερες απαιτήσεις δημιουργούν την ανάγκη για συχνούς και ακριβείς ελέγχους των φωτιστικών ασφαλείας, πράγμα δύσκολο σε εκτεταμένες βιομηχανικές και εμπορικές εγκαταστάσεις.
Ο βέλτιστος τρόπος ελέγχου πολλών φωτιστικών σε εκτεταμένους χώρους είναι η χρήση κεντρικών συστημάτων ελέγχου με βάση το πρότυπο ΕΝ 62034. Τα συστήματα αυτά ελέγχουν όλα τα φώτα μίας εγκατάστασης σε προκαθορισμένα χρονικά πλαίσια, παράγοντας αναφορές οι οποίες επιβεβαιώνουν την ορθή λειτουργία και, έμμεσα, το επίπεδο φωτισμού στους χώρους.
Ασύρματο σύστημα φωτισμού ασφαλείας
Ο ευκολότερος τρόπος μετασκευής ενός υπάρχοντος συστήματος φωτισμού ασφαλείας σε κεντρικά ελεγχόμενο είναι ασύρματα, μέσω της χρήσης ραδιοσυχνοτήτων για την επικοινωνία των φωτιστικών με το κέντρο ελέγχου (wireless).
Ένα ασύρματο σύστημα ελέγχου φωτισμού ασφαλείας αποτελείται από τρία βασικά δομικά στοιχεία, που είναι τα εξής:
- Ένα κεντρικό tablet ή ηλεκτρονικός υπολογιστής στον οποίο βρίσκεται εγκατεστημένο ένα λογισμικό ελέγχου του συστήματος.
- Μία ή περισσότερες ασύρματες πύλες (gateways) οι οποίες αποτελούν τη διεπαφή μεταξύ των ασύρματων φωτιστικών και του λογισμικού ελέγχου.
- Τα ασύρματα φωτιστικά ασφαλείας.
Λειτουργίες
Το κεντρικό λογισμικό ελέγχου αποτελεί τον εγκέφαλο ενός ασύρματου συστήματος φωτισμού ασφαλείας. Είναι υπεύθυνο για την επιτήρηση των συνδεδεμένων ασύρματων φωτιστικών ασφαλείας και πραγματοποιεί τους προγραμματισμένους ελέγχους ενώ δημιουργεί τις απαραίτητες αναφορές (reports), όπως ορίζεται από τη νομοθεσία. Παράλληλα, ενημερώνει το διαχειριστή της εγκατάστασης για τυχόν δυσλειτουργίες του συστήματος μέσω app, e-mail ή απευθείας στο κεντρικό κτιριακό σύστημα ελέγχου (Building Management System [BMS]).
Η βασική λειτουργία των ασύρματων πυλών (Gateways) του συστήματος είναι να πραγματοποιούν την επικοινωνία μεταξύ των φωτιστικών ασφαλείας και του κεντρικού λογισμικού ελέγχου. Η επικοινωνία των ασύρματων πυλών με τα φωτιστικά γίνεται μέσω ραδιοσυχνοτήτων, συνήθως στα 868 ή 434 Mhz, χρησιμοποιώντας κρυπτογράφηση ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του συστήματος, ενώ οι ίδιες οι ασύρματες πύλες επικοινωνούν με το κεντρικό λογισμικό ελέγχου μέσω LAN ή WiFi σύνδεσης.
Τα φωτιστικά ασφαλείας εκτελούν τη βασική εργασία του συστήματος: να φωτίζουν το χώρο σε κατάσταση ανάγκης και να καταδεικνύουν τις διαδρομές εξόδου από το κτίριο. Το κάθε φωτιστικό είναι εξοπλισμένο με ασύρματο πομποδέκτη, που πραγματοποιεί την επικοινωνία με τις ασύρματες πύλες αλλά και μεταξύ των φωτιστικών.
Η καλή λειτουργία και αξιοπιστία του συστήματος εξασφαλίζεται από τον αυτοαποκαθιστάμενο (self-healing) χαρακτήρα του συστήματος. Συγκεκριμένα, κάθε φωτιστικό ασφαλείας αποτελεί και έναν ασύρματο κόμβο (node), ο οποίος χαρτογραφεί τις περιβάλλουσες ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές και επικοινωνεί με τους κοντινότερους σε αυτόν κόμβους, σχηματίζοντας ένα δίκτυο πλέγματος (mesh networking).
Σε ένα δίκτυο πλέγματος, ο κάθε κόμβος συνδέεται άμεσα, δυναμικά και μη-ιεραρχικά σε όσο το δυνατόν περισσότερους από τους κοντινότερους σε αυτόν κόμβους, οι οποίοι συνεργάζονται ώστε να μεταδίδουν πληροφορίες από και προς τους χρήστες (clients) με τη μεγαλύτερη απόδοση. Επιπλέον, η δυνατότητα αυτοαποκατάστασης επιτρέπει στο δίκτυο να συνεχίσει να λειτουργεί απρόσκοπτα ακόμα και αν ένα ποσοστό των κόμβων βγουν εκτός λειτουργίας, μια και αυτόματα κάθε κόμβος ανιχνεύει και αναπροσαρμόζει την επικοινωνία του στον κοντινότερο διαθέσιμο κόμβο.
Έλεγχοι
Οι πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω του προαναφερόμενου δικτύου πλέγματος αφορούν τους ελέγχους που προβλέπονται από το πρότυπο ΕΝ 62034, το οποίο ορίζεται από το ΕΝ 60598-2-22. Συγκεκριμένα, το κεντρικό λογισμικό ελέγχου πραγματοποιεί τους παρακάτω ελέγχους:
- Έλεγχο καλής λειτουργίας (functional test), ο οποίος:
- Πραγματοποιείται μία φορά το μήνα και βεβαιώνει ότι το φωτιστικό είναι ικανό να εκτελέσει τη λειτουργία του.
- Ελέγχει την ικανότητα μεταγωγής του φωτιστικού σε τροφοδοσία από την μπαταρία, όταν υπάρχει κατάσταση απώλειας παροχής.
- Ελέγχει ότι η μπαταρία λειτουργεί και μπορεί να τροφοδοτήσει το φωτιστικό και τη συστοιχία LED φωτισμού.
- Έλεγχο χωρητικότητας μπαταρίας (duration test), ο οποίος πραγματοποιείται τουλάχιστον μία φορά το έτος και βεβαιώνει ότι η μπαταρία του φωτιστικού είναι ικανή να το τροφοδοτήσει για την απαιτούμενη αυτονομία. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, το φωτιστικό τροφοδοτείται μόνο από την μπαταρία του για χρόνο ίσο με την αυτονομία του. Προηγμένα συστήματα ελέγχου έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τα φωτιστικά εναλλάξ, ώστε να υπάρχουν διαθέσιμα φωτιστικά σε περίπτωση ανάγκης.
Επιπλέον δυνατότητες
Το κεντρικό σύστημα ελέγχου παρέχει στο χρήστη της εγκατάστασης και επιπλέον προηγμένες δυνατότητες, όπως είναι:
- Η μείωση του επιπέδου φωτισμού των φωτιστικών που λειτουργούν σε κατάσταση συνεχούς λειτουργίας (dimming).
- Η σύνδεση με σύστημα CBS, η αυτόματη ενημέρωση του χρήστη μέσω app ή e-mail.
- Η συνολική εποπτεία της εγκατάστασης μέσω της χρήσης κατόψεων του κτιρίου.
Πρέπει να τονιστεί ότι όλες οι λειτουργίες του ασύρματου συστήματος ελέγχου γίνονται σε ένα επίπεδο πάνω από τα βασικά φωτιστικά ασφαλείας. Με αυτό τον τρόπο δεν επηρεάζουν τη λειτουργία τους, ενώ η εγκατάσταση θα συνεχίσει να διαθέτει φωτισμό ασφαλείας σε κατάσταση ανάγκης ακόμα και αν το ασύρματο σύστημα ελέγχου βγει τελείως εκτός λειτουργίας.
Βασικό πλεονέκτημα του ασύρματου φωτισμού ασφαλείας είναι η ευκολία στην εγκατάσταση και στον έλεγχο των φωτιστικών. Η ασύρματη επικοινωνία μέσω του δικτύου πλέγματος καθιστά περιττή τη χρήση επιπλέον καλωδίων επικοινωνίας, με αποτέλεσμα να μειώνεται το κόστος της εγκατάστασης. Επίσης, το κεντρικό λογισμικό ελέγχου χαρακτηρίζεται από ευκολία στη ρύθμιση και στη χρήση, ενώ μειώνει το χρόνο τακτικού ελέγχου των φωτιστικών ασφαλείας, ιδιαίτερα σε εκτεταμένες αποστάσεις.
*Ο κ. Αθανάσιος Ελευθερούδης είναι technical studies manager στην Olympia Electronics.
